प्रा. निलेश नलावडे यांचे प्रशंसनीय कार्य :
कृत्रिम बुद्धिमत्तेच्या जोरावर शेतीचे उज्ज्वल भविष्य
Prof. Nilesh Nalawade's commendable work:
Bright future of agriculture on the strength of artificial intelligence
आजच्या वेगाने बदलणाऱ्या तंत्रज्ञानाच्या युगात शेती क्षेत्रही मागे राहिलेले नाही. जागतिक स्तरावर स्मार्ट शेती, प्रिसिजन फार्मिंग आणि आर्टिफिशियल इंटेलिजन्स (AI) ची लाट जोरात वाहते आहे. महाराष्ट्रात या क्रांतीचा मार्ग दाखवणारे नाव म्हणजे प्रा. निलेश अशोकराव नलावडे, मुख्य कार्यकारी अधिकारी, ॲग्रीकल्चरल डेव्हलपमेंट ट्रस्ट, बारामती. त्यांनी श्री. प्रताप पवार यांच्या पुढाकाराने शेतीत AI चा वापर करून "कृषी क्षेत्र अधिक वैज्ञानिक, नफा देणारे आणि भविष्यकालीन बनवणे" हा ध्यास घेतला आहे.
आर्टिफिशियल इंटेलिजन्सचा वापर: शेतीतील समस्यांचे तंत्रज्ञानावर आधारित समाधान
शेती ही नैसर्गिक जोखमींनी भरलेली प्रक्रिया. कधी हवामान, कधी रोगराई, तर कधी उत्पादन खर्चाची वाढ- या सर्वांमुळे शेतकरी आर्थिक संकटात सापडतो.
याच समस्यांवर उपाय शोधताना प्रा. नलावडे यांनी एक भविष्यदर्शी कल्पना समोर ठेवली—“AI च्या मदतीने शेतीला सुरक्षित, सोपी आणि नफादायक बनवता येईल”.
या दृष्टीकोनातून त्यांनी बारामती ॲग्रीकल्चरल डेव्हलपमेंट ट्रस्ट, ऑक्सफर्ड विद्यापीठ, आणि मायक्रोसॉफ्ट या जगातील आघाडीच्या संस्थांशी सहकार्य करून एक महत्त्वाकांक्षी प्रकल्प सुरू केला. यात स्थानिक शेतकऱ्यांच्या गरजा, पिकांची स्थिती, मातीचा इतिहास, हवामान बदल आणि उत्पादनातील चढउतार यांचे विश्लेषण करण्यात येते. हे डेटा नंतर AI च्या अल्गोरिदमला दिले जाते आणि त्यातून शेतकऱ्यांसाठी अचूक सल्ले तयार केले जातात.
AI आधारित संशोधन : शेतीतील क्रांतीची पावले
बारामतीतील संशोधन हे अत्यंत व्यापक आणि प्रायोगिक आहे. या प्रकल्पाचा मुख्य उद्देश— शेतकऱ्याला कमी खर्चात जास्त उत्पादन मिळवून देणे हा आहे.
संशोधनातील प्रमुख विषय पुढीलप्रमाणे:
1. जमिनीची सुपीकता वाढविणे : AI च्या मदतीने मातीतील सूक्ष्म बदल, खनिजांची कमतरता आणि पोषणमूल्यांचे स्तर अचूक मोजता येतात. यामुळे खतांचे योग्य प्रमाण आणि प्रकार शेतकऱ्यांना सांगता येतो.
2. शास्त्रोक्त पद्धतीने जमीन व पिकांची देखभाल : सॅटेलाइट इमेजिंग आणि ड्रोन सर्व्हेमुळे पिकांचे आरोग्य रिअल टाइम मध्ये तपासता येते.
3. पीक पद्धतीचे वैज्ञानिक नियोजन : हवामान, बाजारभाव, जमीन प्रकार, आणि पाण्याची उपलब्धता यावर आधारित पिक सुचवणे—ही AI ची मोठी देणगी.
4. शेतमालाची गुणवत्ता वाढवणे : कमी खर्चात अधिक दर्जेदार उत्पन्न देण्यासाठी आवश्यक असलेल्या तंत्रज्ञानाचे मार्गदर्शन.
5. हवामानाचा अचूक अंदाज : हवामानातील सूक्ष्म बदलांचा अंदाज लावून शेतकऱ्यांना आधीच सूचना मिळतात.
6. पाणी व खत व्यवस्थापनात क्रांती : AI च्या मदतीने ३०-४०% पाण्याची बचत, तसेच २५-३०% खत व कीटकनाशकांचा अपव्यय रोखणे शक्य झाले आहे.
शेतकऱ्यांचा अनुभव: उत्पादनात भरीव वाढ
या प्रकल्पात आत्तापर्यंत सामील झालेल्या १,००० हून अधिक शेतकऱ्यांनी आश्चर्यकारक सकारात्मक परिणाम अनुभवले:
- ४० ते ५०% पर्यंत उत्पादन वाढ
- ३० ते ४०% पाण्यात बचत
- २५ ते ३०% खत व कीटकनाशकांची बचत
- नफ्यात लक्षणीय वाढ
- शेतीतील जोखमींमध्ये घट
हा डेटा दाखवतो की AI हे फक्त एक तंत्रज्ञान नाही, तर उत्पादनक्षम शेतीचे भविष्य आहे.
AI चा भारतातील प्रवास: आशेचा किरण
आर्टिफिशियल इंटेलिजन्सचा हा प्रवास आता भारतभर पसरत आहे. महाराष्ट्रातील बारामतीतून सुरू झालेली ही क्रांती देशभरातील शेतकऱ्यांसाठी आशेचा किरण ठरत आहे. आर्थिक ताण, हवामान बदल आणि वाढत्या खर्चामुळे त्रस्त असलेल्या शेतकऱ्यांसाठी AI हे खरोखरच वरदान आहे.
विशेषतः, शेतकरी आत्महत्यांचे प्रमाण कमी करण्यास हे तंत्रज्ञान मदत करेल, असा विश्वास निर्माण झाला आहे. कारण—जोखीम कमी, खर्च कमी, उत्पादन जास्त, आणि भविष्यातील अनिश्चिततेवर नियंत्रण यामुळे हे तंत्रज्ञान निश्चितच लाभदायी ठरणार आहे.
निष्कर्ष : परिवर्तनाची नवी दिशा
प्रा. निलेश नलावडे यांनी AI च्या सहाय्याने सुरू केलेले कार्य हे भारतीय शेतीसाठी एक परिवर्तनबिंदू ठरत आहे. जागतिक तंत्रज्ञान आणि भारतीय कृषी परंपरेचा संगम घडवून त्यांनी शेतकऱ्यांसाठी सुरक्षित, टिकाऊ आणि अत्याधुनिक शेतीचे भविष्य तयार केले आहे. शेती हा केवळ व्यवसाय नाही, तर देशाच्या अर्थव्यवस्थेचा कणा आहे. आणि हा कणा अधिक मजबूत करण्याचे प्रशंसनीय कार्य प्रा. निलेश नलावडे सातत्याने यशस्वीपणे पार पाडत आहेत.
© दीपक केदू अहिरे
नाशिक
www.ahiredeepak.blogspot.com
#Artificial Intelligence in Agriculture
#AI for Farmers
#Baramati Agricultural Development Trust
#Nilesh Nalawade Agriculture Innovation
#Precision Farming Maharashtra
#AI based crop recommendation
#Sustainable farming with technology
कोणत्याही टिप्पण्या नाहीत:
टिप्पणी पोस्ट करा