धावणे (Running)

धावणे
Running

माणसं सध्या धावतात खूप,

कुठेच नाही पोहचत,

पळत जाणं हे बनलंय साध्य,

विचारांची दिशा नाही मिळत...

वेगाच्या नादात नियंत्रण सुटतं,

ताबा हरवून प्रवास सैरभैर होतो,

आपलं जीवन शांतपणे अनुभवा,

क्रिया तशी प्रतिक्रिया घडवत राहतो

शॉर्टकटने मिळवलेले यश मोठेपणा,

नाही टिकत चिरकाल,

नुसतंच उंचीवर जाणं नको,

उंची टिकवता आली पाहिजे सर्वकाल...

तुम्ही किती धावता,

यापेक्षा कुठे थांबता,

यश तिथेच थांबलेलं

हे कळलं पाहिजे आता..

© दीपक केदू अहिरे,

नाशिक

deepakahire1973@gmail.com

www.ahiredeepak.blogspot.com

www.digitalkrushiyog.com

digitalkrushiyog@gmail.com
******************************************
Telegram :
https://t.me/swakavyankur
******************************************
Facebook :
https://www.facebook.com/profile.php?id=100009110946515&mibextid=ZbWKwL
******************************************
Instagram :
https://instagram.com/deepakahire1973?igshid=ZDdkNTZiNTM=
******************************************
YouTube :
https://youtube.com/@digitalkrushiyog?si=aEWNx_d4zPc7HVJ5

https://www.youtube.com/@Swa-kavyankur
******************************************
Quora :
https://mr.quora.com/profile/Deepak-Ahire-5?ch=10&oid=1651193170&share=74b6a2ed&srid=hZHxKh&target_type=user
******************************************
Koo :
https://www.kooapp.com/profile/दीपक1N673
******************************************
Pintrest:
https://pin.it/4lDhARatM
******************************************
Share chat :
https://sharechat.com/profile/ahiredeepak?d=n
******************************************
Twitter :
@DeepakA86854129
******************************************
Website :
https://ahiredeepak.blogspot.com/?m=
******************************************

श्रद्धा (credence)

श्रद्धा
credence

मानवाच्या जीवनप्रवासात अनेक गोष्टी प्रत्यक्ष अनुभवावर आधारित असतात, तर काही गोष्टी अप्रत्यक्षरीत्या स्वीकारल्या जातात. श्रद्धा (Credence) ही संकल्पना याच पार्श्वभूमीवर अभ्यासली जाते. श्रद्धा म्हणजे एखाद्या गोष्टीसाठी थेट वैज्ञानिक किंवा अनुभवजन्य पुरावा नसतानाही ठेवलेला विश्वास. ही श्रद्धा अनेकदा सांस्कृतिक परंपरा, सामाजिक संकेत, वैयक्तिक अनुभव किंवा अधिकारसंपन्न व्यक्तींवरील भरोसा यांमधून उद्भवते.

मानवी नातेसंबंध, सामाजिक रचना आणि धार्मिक जीवन यामध्ये श्रद्धेला विशेष स्थान आहे. केवळ धार्मिक बाबतीतच नाही तर शैक्षणिक, वैद्यकीय, आर्थिक व राजकीय क्षेत्रातदेखील श्रद्धेची भूमिका महत्त्वाची ठरते. या लेखात श्रद्धेची संकल्पना, तिची वैशिष्ट्ये व उदाहरणांच्या आधारे तिचे शास्त्रीय विश्लेषण करण्यात आले आहे.

श्रद्धेची संकल्पना

श्रद्धा ही गृहित मानलेली सत्यता किंवा विश्वासाने स्वीकारलेली धारणा आहे. मानसशास्त्राच्या दृष्टीने श्रद्धा ही एक संज्ञानात्मक (cognitive) प्रक्रिया आहे, ज्यामध्ये एखादी माहिती अथवा गोष्ट थेट पडताळणी न करता मान्य केली जाते. समाजशास्त्रीय दृष्टिकोनातून पाहिले तर श्रद्धा ही सामाजिक व्यवहाराला गती देणारी मानसिक शक्ती आहे.

उदाहरणार्थ, आपण जेव्हा डॉक्टरांकडे जातो, तेव्हा औषधांचे घटक, त्याचा शरीरावर होणारा प्रभाव किंवा संशोधनाची आकडेवारी तपासून पाहत नाही. तरीसुद्धा, डॉक्टरांच्या शैक्षणिक पात्रतेवर आणि सामाजिक मान्यतेवर आपण श्रद्धा ठेवतो. या श्रद्धेमुळे रुग्ण उपचार प्रक्रियेला तयार होतो.

श्रद्धेची वैशिष्ट्ये

श्रद्धेची अनेक वैशिष्ट्ये आहेत. पुराव्याविना स्वीकृती : श्रद्धा ही अनेकदा अनुभवावर नव्हे तर विश्वासावर आधारित असते. सामाजिक व सांस्कृतिक संदर्भ : ती व्यक्तीच्या सामाजिक वातावरण, परंपरा व संस्कारातून घडते. मानसिक स्थैर्य : श्रद्धेमुळे व्यक्तीला आत्मविश्वास, आशा आणि मानसिक समाधान लाभते. व्यवहार्य परिणामकारकता : श्रद्धा प्रत्यक्ष वैज्ञानिकदृष्ट्या सिद्ध नसली तरी ती मानवी जीवनातील निर्णयांवर थेट परिणाम घडवते.

श्रद्धेची उदाहरणे

श्रद्धेची अनेक उदाहरणे आहेत. वैद्यकीय क्षेत्र : रुग्ण डॉक्टरांवर श्रद्धा ठेवून उपचार घेतो. औषधाचे परिणाम तात्काळ दिसत नसले तरी विश्वासामुळे उपचार सुरू राहतात. धार्मिक क्षेत्र : देवाकडे प्रार्थना केली तर इच्छा पूर्ण होते, ही धारणा श्रद्धेवर आधारित आहे. याला थेट पुरावा नसला तरी लाखो लोक या विश्वासामुळे धार्मिक आचरण करतात. सामाजिक जीवन : एखाद्या मित्राने एखाद्याबद्दल दिलेली माहिती आपण तपासून न पाहता स्वीकारतो. हीदेखील श्रद्धेची अभिव्यक्ती आहे. आर्थिक व्यवहार : बँकेत पैसे ठेवताना आपल्याला त्या पैशांचा वापर कसा होतो हे माहीत नसते. तरीसुद्धा संस्थेवरील श्रद्धेमुळे व्यवहार सुरू राहतात.

शैक्षणिक व सामाजिक महत्त्व

श्रद्धेचा अभ्यास मानसशास्त्र, समाजशास्त्र, तत्त्वज्ञान तसेच सांस्कृतिक अभ्यास या सर्व क्षेत्रांत आवश्यक आहे. श्रद्धेमुळे व्यक्तीचे निर्णयप्रक्रिया आकार घेतात, तर समाजशास्त्रीय दृष्टिकोनातून ती सामाजिक ऐक्य व सहकार्याला चालना देते. धार्मिक क्षेत्रात श्रद्धा ही अध्यात्मिक अनुभवांना दिशा देते, तर विज्ञानाच्या क्षेत्रातसुद्धा संशोधक वाचकांच्या विश्‍वासावरच आपली मांडणी करतात. म्हणजेच, श्रद्धा ही केवळ भावनिक बाब नाही तर ती सामाजिक संरचनेचा आधारस्तंभ आहे. व्यक्तींच्या कृती व समाजाच्या मूल्यपद्धती श्रद्धेच्या आधारे घडविल्या जातात.

एकंदरीत, श्रद्धा (Credence) ही मानवी जीवनातील अविभाज्य संकल्पना आहे. ती नेहमीच थेट पुराव्यावर आधारित नसली तरी ती व्यक्तीच्या मानसिक स्थैर्यासोबत सामाजिक जीवनाला दिशा देते. श्रद्धेमुळे व्यक्तीला विश्वास, आशा आणि धैर्य लाभते, तर समाजामध्ये परस्पर सहकार्य आणि एकात्मता निर्माण होते. म्हणूनच, श्रद्धा ही मानसशास्त्रीय, समाजशास्त्रीय आणि सांस्कृतिक अभ्यासासाठी एक मूलभूत आणि अपरिहार्य घटक मानली जाते.

श्रद्धा
credence

स्वप्नपूर्तीसाठी धडपड,

करा समृद्ध भावप्रवृत्ती,

ही देते प्रेरणा व बळ,

हीच सामर्थ्यशाली श्रध्देची वृत्ती...

श्रद्धा असते पुराव्याशिवाय विश्वास,

जी गोष्ट अस्तिवात येईल,

श्रद्धा देते लढण्याची इच्छाशक्ती,

पुढे जाण्याचं धैर्य श्रद्धा देईल...

धाडस आणि साहस करायला,

प्रेरणा विचारातून मिळते,

नाविन्याचा शोध घेण्यास,

स्फूर्ती श्रध्देतून जन्मते..

श्रद्धा केवळ प्रवृत्ती नव्हे,

तर ती असते प्रत्यक्ष कृती,

तुमच्या कृतीवर किती श्रद्धा,

यावर यशाची होते गणती...

© दीपक केदू अहिरे,

नाशिक

deepakahire1973@gmail.com

www.ahiredeepak.blogspot.com

मराठी भाषेला अभिजात दर्जा मिळण्यासाठी काव्यरूपी निवेदन (A poetic statement for the Marathi language to get classical status)

मराठी भाषेला अभिजात दर्जा मिळण्यासाठी काव्यरूपी निवेदन
A poetic statement for the Marathi language to get classical status

मराठी राजभाषा दिनाच्या हार्दिक शुभेच्छा

मिळावा अभिजात भाषेचा दर्जा,मराठी भाषेला,

जाणून घ्या माझ्या या काव्यरूपी निवेदनाला...

मराठी भाषेची अस्मिता जागृत ही पूर्वापार,

समजून घ्या हो आमच्या मराठी भाषेची धार...

ग्रंथ मराठीचे पुरावे बाराव्या-तेराव्या शतकापासून,

लीळाचरित्र,विवेकसिंधु ज्ञानेश्वरी या ग्रंथापासून...

भाषेच्या आरंभकालापासून, आहेत प्रगत रचना,

म्हणून आम्ही मागतो अभिजात दर्जा हा मिळेलना..

प्राचीन,मौखिक परंपरेतून तुम्ही घ्या मराठीचा शोध,

भाषेच्या प्राचीनतेबाबत आमचा हा शोध आणि बोध

मराठी भाषा हा मराठी संस्कृतीचा अस्सल आधार,

अभिजात दर्जा मिळावा म्हणून लढतोय आरपार...

मराठी भाषेची मौलिकता प्राचीन काळापासून,

मराठी भाषेची सलगता ही आहे माैखीक ग्रंथापासून

अभिजात भाषेचा दर्जा देण्यासाठी कसोट्या केल्या,

कसोट्यांच्या दाव्यावर त्या पूर्णपणे आहेत उतरल्या

आजवर केंद्र सरकारने दर्जा दिला सहा भाषांना,

मराठी भाषेविषयी हा दुजाभाव दिसतो होतांना

भाषा विकासासाठी सरकारकडून भरीव अनुदान

आम्ही करताे मराठी भाषेच्या दर्जाविषयी प्रमाण...

अभिजात दर्जा मिळाल्यावर वाढेल भाषेची प्रतिष्ठा,

अभिजात दर्जासाठी पाळल्या तंतोतंत कसोट्या...

भाषेच्या श्रेष्ठतेवर उठते राजमान्यतेची मोहर,

भाषेच्या विकासासाठी आमची चालना बिनघोर...

भाषिक, वाड्ःमयीन परंपरा आमचे स्वयंभूषण,

अभिजात दर्जा मिळावा यासाठी हे विनम्र निवेदन...

अभिजात दर्जासाठी प्रा.पठारे समिती केली स्थापन,

या समितीने दिले पुरावे प्राचीन भाषेविषयी ज्ञापन...

मराठी भाषेचे वैविध्य हेच आहे आमचे बलस्थान,

या भाषेत दिसतील बोलीभाषेचे विविध वाण...

प्राचीन भाषा व तिचे रूप याची बसवली सांगड,

दर्जाच्या कसाेटीवर उतरली भाषा नाही भाकड...

मराठीचे प्राचीनत्व पुरावे अभ्यासून दिला अहवाल,

अभिजात दर्जा म्हणून वाट पाहतो सालोसाल...

अहवालात मांडले आम्ही मराठी भाषेचे प्राचीनत्व,

भाषेची प्राचीन परंपरा सूचित करून मांडले हे तत्व

बाराव्या-तेराव्या शतकापासूनआढळलेभाषेचे पुरावे,

प्रगत रचना व दर्जासाठी प्राचीनतेकडे झुकावे...

आजची मराठी व मूळ व्यापक पदावर केला विचार

एकाअर्थी मराठी बदलाचा इतिहासाचा हा आचार...

प्राचीन शोधामध्ये सातवाहनांच्या कालखंडाचा,

हा वाड्ःमयीन आधार शोधला त्यातील संदर्भाचा...

महत्त्वपूर्ण ग्रंथ "गाथासप्रशती संदर्भ गंगाथडीचे,

ग्रंथात उल्लेख गोदाकाठच्या तत्कालीन प्रदेशाचे...

कला,विद्या क्षेत्र सातवाहनांच्या काळात भरभराट,

गाथासप्रशती बृहत् कथा ग्रंथ राजवटीची आहे वाट

सातवाहनांची राजवट आहे चारशे वर्षापूर्वीची,

या कालखंडात रोवली मुहूर्तमेढ मराठी ग्रंथाची...

नंतर वाकाटक,राष्ट्रकुट,चालुक्ययादव राजघराणी,

चालुक्यकाळात लिहिली मानसाेल्लास ग्रंथ लेखणी

महानुभाव,वारकरी संप्रदाय केली विपुल रचना,

भाषेची मौलिकता,सलगता यादृष्टीने हा कणा...

या राजवटीचे कालखंड आहेत वैशिष्टयाने वेगवेगळे,

प्रत्येक टप्प्यात विकास करत होते भाषाप्रेमी सगळे

सरकारने ध्यानात घ्यावे प्राचीन कालखंडाची भाषा,

आज तर पूर्णपणे विकसित आधुनिक भाषेची दिशा

दीर्घ भाषेचा इतिहास समजण्यासाठी अभिलेख,

राजकीय व सामाजिक परिस्थिती वर्णनाचे लेख.

शिलालेख,कोरीवलेख ही अस्सल संशोधन साधने,

लेण्याद्री शिलालेखही भाषेसंदर्भातले व्यक्त हाेणे.

दाेन हजार वर्ष जुनी मराठी भाषेची परंपरा,

याचे सबळ पुरावे आतातरी अभिजात दर्जा करा..

अभिदर्जा मागणीसाठी स्वाक्षरी मोहीम राबवली,

असंख्य पत्राद्वारे ही मोहीम निवेदनाने साध्य केली...

पहातो वाट मायबोली मराठीच्या अभिजात दर्जाची,

भाषा प्रेमीसाठी ही गोष्ट असेल अभिमानाची...

अभिजात दर्जाविषयी करू नका राजकारण,

मराठी भाषेला द्यावा अभिजात दर्जा

यासाठी पेटून उठेल प्रत्येक मराठी मन...

©दीपक केदू अहिरे,नाशिक

ई मेल- deepakahire1973@gmail.com

Web- ahiredeepak.Blogspot.com

अनुभव (Experience)

अनुभव
Experience

अनुभव हा जीवनाचा खरा शिक्षक आहे. मानवाच्या जीवनप्रवासात “अनुभव” हे सर्वात मौल्यवान भांडवल आहे. पैसा, सत्ता किंवा शिक्षण या गोष्टी तात्पुरत्या असू शकतात, परंतु अनुभव हा आयुष्यभर आपल्याबरोबर राहतो आणि प्रत्येक पावलावर मार्गदर्शन करतो. बालपणात आपण चालायला, बोलायला शिकतो तेव्हा कुणीतरी शिकवते खरे, पण प्रत्यक्ष पडणे, उठणे आणि पुन्हा प्रयत्न करणे यामधून आपण अनुभव घेतो. त्यामुळे “अनुभव हा सर्वोत्तम शिक्षक आहे” असे म्हणणे योग्यच ठरते.

अनुभवाचे दोन पैलू
अनुभव हा सकारात्मक आणि नकारात्मक अशा दोन्ही प्रकारचा असतो. एखाद्या यशस्वी घटनेतून आपल्याला आत्मविश्वास मिळतो, तर एखाद्या अपयशातून शिकलेले धडे आपल्याला पुढील प्रवासासाठी अधिक सज्ज करतात. खरेतर अपयशामुळे आलेली जाणीवच जीवनात सर्वात जास्त शिकवते.

अनुभवातून येणारे शहाणपण
फक्त अनुभव असून चालत नाही, तर त्यातून शिकण्याची वृत्ती असणे महत्त्वाचे आहे. काही लोक आयुष्यभर चुका करतात पण त्यातून शिकत नाहीत, तर काही जण छोट्या अनुभवातूनही मोठे धडे घेतात. यालाच शहाणपण म्हणतात.“अनुभव + ज्ञान + चिंतन = शहाणपण” ही समीकरणे प्रत्येकाने लक्षात ठेवायला हवीत.

अनुभव व आत्मविश्वास
अनुभवामुळे माणसाचा आत्मविश्वास वाढतो. एक शेतकरी अनेक वर्षे शेती करताना हवामान, माती व बाजारपेठ यांचे निरीक्षण करतो. त्यातून त्याला जे ज्ञान मिळते, ते कोणत्याही पुस्तकात सापडत नाही. त्याचप्रमाणे एखाद्या व्यावसायिकाला ग्राहकांशी व्यवहार करताना आलेला अनुभव त्याला पुढील निर्णय अधिक योग्य घेण्यासाठी मदत करतो.

अनुभवाचा वारसा
अनुभव ही फक्त वैयक्तिक संपत्ती नाही, तर तो पुढील पिढ्यांना दिलेला वारसा आहे. पालक आपल्या मुलांना जे धडे सांगतात, ते त्यांच्या आयुष्यभर उपयोगी पडतात. समाजातही ज्येष्ठांचा अनुभव हा तरुणांना दिशा दाखवणारा दीपस्तंभ असतो.

अनुभव म्हणजे मार्गदर्शक नकाशा
आपले भूतकाळातील अनुभव हे भविष्यकाळातील निर्णयांना दिशा देतात. एखाद्या अडचणीला आपण आधी कसे तोंड दिले, हे लक्षात ठेवले तर पुढच्या वेळी ती अडचण सोपी वाटते. त्यामुळे अनुभव म्हणजे एकप्रकारचा “जीवनाचा मार्गदर्शक नकाशा” होय.

शिकलेला प्रत्येक धडा, घेतलेला प्रत्येक प्रयत्न आणि केलेली प्रत्येक चूक – हे सर्व मिळून अनुभव घडवतात. माणसाचे खरे शिक्षण हे त्याच्या अनुभवांवरच आधारित असते. म्हणूनच आयुष्यात यशस्वी व्हायचे असेल तर सतत नवे अनुभव घेण्यास तयार राहिले पाहिजे, कारण अनुभव हेच आपले खरे विद्यापीठ आहे.

अनुभव
Experience

पूर्वग्रहांची जळमटं

जिवंत असतात अनेकांच्या मनात,

जोपर्यंत येत नाही अनुभव

ते जगत नाही वर्तमानात...

अनुभवाच्या बळावरच

माणसं जबाबदारी घेतात,

अनुभवशून्य माणसं मात्र

परिस्थितीलाच दोष देतात...

अनुभवासारखा दुसरा मार्गदर्शक

नाही कोणी गुरू,

अनुभव ज्ञानाने करतं शहाणं

त्याच्या मदतीने आपण तरू...

अनुभवाला सज्ज असणारी माणसं

राहत नाही अवलंबून,

संकटाना तोंड देण्याची सवय

होते अनुभव घेण्याच्या वृत्तीतून...

© दीपक केदू अहिरे

नाशिक

deepakahire1973@gmail.com

www.ahiredeepak.blogspot.com

संगत (Accompaniment)

संगत
Accompaniment

मानवी जीवन हा केवळ व्यक्तीगत प्रवास नसून तो सतत इतरांबरोबर, समाजाबरोबर आणि निसर्गाबरोबर असलेल्या संगतीचा प्रवास आहे. "संगत" या शब्दाचा अर्थ सोबत, सहवास किंवा साथ असा होतो. इंग्रजीत त्याला Accompaniment असे म्हटले जाते. पण केवळ शाब्दिक अर्थाने मर्यादित न ठेवता, संगत हा जीवनात एक महत्त्वपूर्ण सामाजिक, मानसिक आणि सांस्कृतिक घटक आहे.

संगतीचे प्रकार

संगतीचे प्रकार पुढीलप्रमाणे असून त्यात सामाजिक संगत असते. समाजातील प्रत्येक व्यक्ती काही ना काही गटात राहते. मित्र, कुटुंब, शेजारी, शाळा किंवा कार्यक्षेत्र ही सर्व सामाजिक संगतीची उदाहरणे आहेत. उदाहरणादाखल घ्यायचे म्हटले तर एक विद्यार्थी जेव्हा अभ्यासात मागे राहतो, तेव्हा योग्य मित्रांची संगत मिळाल्यास तो प्रगती करतो. उलट चुकीची संगत त्याला वाईट सवयींकडे नेऊ शकते.

सांस्कृतिक संगत प्रकारात नृत्य, संगीत, नाटक अशा कलांमध्ये Accompaniment हा शब्द प्रामुख्याने वापरला जातो. मुख्य कलाकाराला स्वर, ताल किंवा वाद्यसंगती दिली जाते, ज्यामुळे मुख्य सादरीकरण अधिक प्रभावी होते.याचे उदाहरण म्हणजे गायकाला तबला-हार्मोनियमची संगत मिळाली तर गाण्याची लय आणि माधुर्य वाढते.

मानसिक व भावनिक संगतीत एखाद्या व्यक्तीच्या मानसिक आरोग्यासाठी योग्य संगत महत्त्वाची असते. कठीण प्रसंगी कुटुंबीय, मित्र किंवा मार्गदर्शकाची साथ आत्मविश्वास देणारी ठरते. याचे उदाहरण म्हणजे आजारपणात जवळच्या व्यक्तीची साथ रुग्णाच्या लवकर बरे होण्यात महत्त्वाची ठरते.

संगतीचा परिणाम

सकारात्मक संगतीचा परिणाम हा योग्य व्यक्तींची सोबत व्यक्तिमत्त्व विकासास मदत करते, मूल्ये व नैतिकता जोपासते, तसेच आत्मविकासाच्या संधी निर्माण करते.

नकारात्मक संगतीचा परिणाम हा वाईट संगतीत व्यक्ती चुकीच्या सवयी अंगीकारते. दारू, तंबाखू, गुन्हेगारी वर्तन या सर्वांचा प्रारंभ चुकीच्या संगतीतूनच होतो.

शैक्षणिक दृष्टिकोनातून संगत

शिक्षणक्षेत्रात विद्यार्थ्यांना योग्य संगत देणे महत्त्वाचे आहे. शिक्षक व पालक हे मार्गदर्शक संगतीचे प्रमुख घटक आहेत. एकाच वयाच्या विद्यार्थ्यांमध्ये peer group influence प्रबळ असतो. त्यामुळे शाळा व महाविद्यालयांनी विद्यार्थ्यांना चांगल्या कृतींकडे नेणारी संगत उपलब्ध करून दिली पाहिजे.

दैनंदिन जीवनातील संगतीचे महत्त्व

आरोग्य क्षेत्राचा विचार केल्यास व्यायाम करणाऱ्या लोकांच्या संगतीत राहिल्यास आपणही आरोग्यदायी सवयी आत्मसात करतो.आर्थिक क्षेत्राचा विचार केल्यास यशस्वी उद्योजक किंवा सकारात्मक विचारांच्या व्यक्तींच्या संगतीत राहणारा माणूस स्वतःही प्रगतीकडे वाटचाल करतो. सामाजिक क्षेत्राचा विचार केल्यास चांगल्या संगतीतून सहकार्यभाव, समाजसेवा आणि एकोप्याचे धडे शिकायला मिळतात.

संगत ही फक्त "सोबत" नसून ती व्यक्तिमत्त्व घडवणारी प्रक्रिया आहे. योग्य संगत म्हणजे आत्मविकासाचा मार्ग, तर चुकीची संगत म्हणजे अध:पतनाचा आरंभ. म्हणूनच संत कबीरांनी म्हटले आहे. “संगत कीजे साधुकी, मिले सुरति हरि नाम।” यावरून स्पष्ट होते की जीवनात योग्य संगतीचा शोध घेणे हे प्रत्येक व्यक्तीचे कर्तव्य आहे.

संगत फार महत्वाची गोष्ट,

तुम्ही कोणाच्या सानिध्यात,

यावर भविष्य अवलंबून,

संगतीवर यशापयश जोखतात...

योग्य संगत माणसाला घडवते,

संगतीचा प्रभाव पडतो,

चुकीच्या कृतीचा प्रभाव,

अयोग्य संगतीने माणूस बिघडतो..

संगत असते सामर्थ्यवान,

सकारात्मक माणसं सोबतीला,

सर्वोत्तम माणसाच्या सहवासाने,

झळाळी येते व्यक्तित्वाला...

तुम्ही कुणाची निवड करता,

यावर तुमचं ठरतं यश-अपयश,

चुका होऊ नये म्हणून रहा दक्ष,

याच मार्गाने मिळते सुयश...

© दीपक केदू अहिरे,

नाशिक

महत्वाकांक्षा (Ambition)

महत्वाकांक्षा
Ambition

मानव जीवनामध्ये महत्त्वाकांक्षेला अत्यंत महत्त्वाचे स्थान आहे. जीवनातील ध्येय, उद्दिष्टे आणि प्रगतीची दिशा निश्चित करणारी प्रेरणाशक्ती म्हणजे महत्त्वाकांक्षा होय. प्रत्येक व्यक्तीच्या मनात लहानपणीपासून काही स्वप्ने असतात डॉक्टर होण्याची, अभियंता होण्याची, शेतकरी म्हणून आधुनिक शेती करण्याची किंवा समाजकार्यात योगदान देण्याची. या स्वप्नांना प्रत्यक्षात आणण्यासाठी आवश्यक ती प्रेरणा, उर्मी आणि चिकाटी महत्त्वाकांक्षेमुळे निर्माण होते.

महत्त्वाकांक्षेचा अर्थ व गरज

अम्बिशन (Ambition) या इंग्रजी शब्दाचा अर्थ म्हणजे “ध्येयपूर्तीची प्रबळ इच्छा”. मानवी जीवनातील प्रत्येक यशस्वी प्रवासामागे एखादी ठाम महत्त्वाकांक्षा असते. महत्त्वाकांक्षा नसलेला व्यक्ती म्हणजे समुद्रात दिशेविना भटकणारी होडी. ती व्यक्ती कदाचित काही साध्य करू शकेल, पण त्यामध्ये सातत्य, प्रगती आणि आत्मसंतोष नसेल. म्हणूनच महत्त्वाकांक्षा ही जीवनातील प्रगतीची मूलभूत गरज मानली जाते.

महत्त्वाकांक्षेचे प्रकार

महत्त्वाकांक्षा वेगवेगळ्या प्रकारे प्रकट होऊ शकते त्यात शैक्षणिक महत्त्वाकांक्षा पाहिली तर उच्च शिक्षण घेणे, संशोधन करणे, नवीन शोध लावणे. व्यावसायिक महत्त्वाकांक्षेत एखाद्या क्षेत्रात करिअर घडविणे, स्वतःचा व्यवसाय उभारणे किंवा उच्च पद मिळविणे. सामाजिक महत्त्वाकांक्षेत समाजातील वंचित घटकांसाठी काम करणे, ग्रामीण भागाचा विकास साधणे. वैयक्तिक महत्त्वाकांक्षा पाहिली तर स्वतःच्या जीवनमानात सुधारणा करणे, कुटुंबाला सुखसोयी उपलब्ध करून देणे या आहेत.

महत्त्वाकांक्षेची सकारात्मक बाजू

योग्य दिशेने नेलेली महत्त्वाकांक्षा ही यशाची गुरुकिल्ली ठरते. ती व्यक्तीला मेहनतीकडे प्रवृत्त करते, शिस्त घडवते आणि आत्मविश्वास वाढवते. इतिहासात डोकावले तर छत्रपती शिवाजी महाराज, महात्मा गांधी, डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांसारख्या महान व्यक्तींनी आपल्या ठाम महत्त्वाकांक्षेमुळे समाजात क्रांतिकारी बदल घडवून आणले. त्यांचे ध्येय फक्त वैयक्तिक नव्हते, तर समाजहिताचे होते. त्यामुळे योग्य महत्त्वाकांक्षा ही वैयक्तिक प्रगतीसोबतच सामूहिक प्रगतीचेही साधन ठरते.

महत्त्वाकांक्षेची नकारात्मक बाजू

तथापि, महत्त्वाकांक्षा जर अतिरेकी झाली, तर ती व्यक्तीला चुकीच्या मार्गावर घेऊन जाऊ शकते. स्पर्धेत आंधळेपणाने धावण्यामुळे ताणतणाव, असंतोष आणि कधीकधी नैतिक मूल्यांचा ऱ्हासही होऊ शकतो. केवळ स्वतःच्या फायद्यापुरती मर्यादित असलेली महत्त्वाकांक्षा इतरांना हानी पोहोचवू शकते. त्यामुळे महत्त्वाकांक्षा ही नेहमी मर्यादित, संतुलित आणि नैतिक चौकटीत राहणे आवश्यक आहे.

संतुलन व निष्कर्ष

महत्त्वाकांक्षा ही जीवनाची दिशा ठरवते, पण ती विवेकबुद्धीने नियंत्रित करणे आवश्यक आहे. शिक्षण, कष्ट, प्रामाणिकपणा आणि शिस्त या चार गोष्टी महत्त्वाकांक्षेला यशाच्या मार्गावर नेणारे आधारस्तंभ आहेत. संतुलित महत्त्वाकांक्षा व्यक्तीला यशस्वी करते, समाजासाठी उपयुक्त ठरवते आणि जीवनाला अर्थपूर्ण बनवते.

अखेरीस असे म्हणता येईल की, महत्त्वाकांक्षा ही मानवी जीवनातील प्रेरणेचा मूळ स्रोत आहे. योग्य मार्गावर ठेवलेली महत्त्वाकांक्षा ही केवळ वैयक्तिक ध्येयपूर्तीपुरती मर्यादित न राहता समाजाच्या प्रगतीलाही चालना देते. म्हणूनच प्रत्येकाने आपली महत्त्वाकांक्षा निश्चित करून ती साध्य करण्यासाठी प्रामाणिक प्रयत्न करणे आवश्यक आहे.

महत्वाकांक्षा
Ambition

या जगी ज्यांनी केले विशेष,

ती माणसं महत्वाकांक्षी,

सामान्य माणसं गुंततात,

छोट्या गोष्टीत आकांक्षी...

शिवरायांची महत्वाकांक्षा,

होती स्वराज्य मिळवण्याची,

अशीच माणसं ठरतात,

केंद्रीभूत विश्वाच्या सामर्थ्याची...

महत्वकांक्षेच्या पूर्तेतेसाठी,

अंगी येते खूप झपाटलेपण,

आंकाक्षेचा करावा लागतो त्याग,

वळवाव लागतं मन...

अज्ञान दूर होण्यासाठी,

कर्मवीर अनवाणी पायाने फिरले,

पूर्ती केली महत्वकांक्षेची,

सर्व अडचणींना दूर सारले...

नाशिक

deepakahire1973@gmail.com

www.ahiredeepak.blogspot.com

आशा (Hope)

आशा
Hope

आजचा कसाही दिवस,

उद्या असेल चांगला,

आशा माणसाला नेते पुढे,

सामोरे जातो समस्येला...

आपण जिंकणार ही आशाच,

संकटावर मात करते,

प्रत्येक प्रयत्नामागे उभी आशा,

साथ सोडत नसते...

ज्याच्यात असते योग्यता,

त्याच्यात निर्माण होते आशा,

आशापूर्तीसाठी गरज प्रयत्नांची,

नाही होणार निराशा..

आशेचे किरण ठेवतात,

माणसाला कायम चिंतामुक्त,

ते घेऊन जातात माणसाला,

यशाच्या सूर्योदयापर्यंत...

उत्कटता (Passion)

उत्कटता
Passion

उत्कटता ही जीवनाची खरी ऊर्जा आहे. मनुष्याच्या जीवनात दोन गोष्टी अत्यंत महत्त्वाच्या असतात – ध्येय आणि त्या ध्येयाकडे नेणारी शक्ती. ध्येय नसेल तर जीवन दिशाहीन वाटतं, आणि शक्ती नसेल तर ध्येय अपूर्ण राहते. ही शक्ती म्हणजेच उत्कटता. उत्कटता म्हणजे एखाद्या गोष्टीबद्दलची तीव्र आवड, आतून येणारी ओढ आणि सतत काहीतरी साध्य करण्याची जिद्द.

उत्कटतेचं सर्वात मोठं वैशिष्ट्य म्हणजे ती आंतरिक प्रेरणा देते. बाहेरचं कौतुक, पैसा, किंवा सामाजिक मान-सन्मान ही तात्पुरती ऊर्जा असते. पण उत्कटता ही मनाच्या गाभाऱ्यातून येते. म्हणूनच ज्या व्यक्तीच्या आयुष्यात उत्कटता असते, तो माणूस कोणत्याही परिस्थितीत सकारात्मक राहतो.

अडचणी आणि अपयश हा जीवनाचा अविभाज्य भाग आहे. परंतु उत्कटतेने काम करणारी व्यक्ती अपयशाकडे ‘थांबवणारा अडथळा’ म्हणून नाही तर ‘शिकवणारा धडा’ म्हणून पाहते. म्हणूनच आपण पाहतो की शास्त्रज्ञ, कलाकार, उद्योजक किंवा समाजसुधारक यांनी मोठ्या अडचणींचा सामना केला, पण त्यांची उत्कटता त्यांना पुन्हा उभं राहायला भाग पाडते.

उत्कटतेमुळे कामात सतत शिकण्याची वृत्ती निर्माण होते. एखाद्या क्षेत्रात उत्कटता असेल तर व्यक्ती तासन्‌तास मेहनत करून, नवीन गोष्टी वाचून, नवे प्रयोग करून स्वतःला अधिकाधिक घडवत राहते. वेळेचं भान राहत नाही. उदाहरणार्थ, चित्रकलेची आवड असलेल्या व्यक्तीला रंग व कॅनव्हास यांच्यात रमून तास कसे जातात हे कळतही नाही.

जीवनात उत्कटता असली तर त्याचा परिणाम फक्त स्वतःपुरता मर्यादित राहत नाही, तर इतरांनाही त्यातून प्रेरणा मिळते. उत्कटतेने कार्य करणारी व्यक्ती समाजात सकारात्मक ऊर्जा पसरवते. तिच्या कामातून गुणवत्ता, तिच्या बोलण्यातून जिद्द आणि तिच्या वागण्यातून न थकणारी उर्मी दिसून येते.

पण प्रश्न असा निर्माण होतो की उत्कटता शोधायची कशी? त्यासाठी स्वतःला प्रामाणिक प्रश्न विचारावे लागतात कशात मला आनंद मिळतो? कोणत्या कामामुळे मला समाधान मिळतं? कोणती गोष्ट मी थकलो तरी पुन्हा करायला उत्सुक होतो? या प्रश्नांची उत्तरं आपल्याला आपली खरी उत्कटता दाखवतात. तसेच विविध क्षेत्रात प्रयोग करून, नवनवीन गोष्टी करून पाहूनही आपण आपल्या आवडीला ओळखू शकतो.

आजच्या वेगवान आणि स्पर्धात्मक जीवनात पैसा, यश, मान-सन्मान यामागे धावण्याची घाई सर्वांनाच आहे. पण हे सर्व केवळ तात्पुरतं समाधान देतं. खरी ऊर्जा आणि खरा आनंद फक्त उत्कटतेतूनच मिळतो. त्यामुळे प्रत्येकाने आपल्या जीवनात एक क्षेत्र असं शोधलं पाहिजे की जिथे आपण उत्कटतेने झोकून देऊ शकतो.

थोडक्यात सांगायचं झालं तर, उत्कटता हीच जीवनाची खरी ऊर्जा आहे. जी व्यक्ती उत्कटतेने जगते ती कधीच रिकामी, उदास किंवा दिशाहीन राहत नाही. कारण उत्कटता हेच जीवनाला प्रेरणा, समाधान आणि यश देणारं खरं इंधन आहे.

उत्कटता
Passion

कोणत्याही गोष्टीत जीव ओतणं,

म्हणजेच उत्कटता,

तीव्र उत्कटताच असते,

यशाची मर्मग्राही मानता...

उत्कटतेतून निर्माण होते,

जिद्द आणि समर्पणवृत्ती,

उत्कटतेमुळे मिळते यशाला,

आवश्यक ती गती...

उत्कटतेची असीम ऊर्जा,

नेते अपेक्षित यशाकडे,

आपण फक्त लक्ष द्यायचं,

ध्येयपूर्वक लढण्याकडे...

यश मिळवायलाच हवे,

हे उत्कटतेचे झपाटलेपण,

विसरावी लागते तहानभूक,

हेच उत्कटतेचे लक्षण...

नाशिक

deepakahire1973@gmail.com

www.ahiredeepak.blogspot.com

स्व-काव्यांकुर (SWA-KAVYANKUR)