कोकणातील नाविन्यपूर्ण शेतकरी : श्री. मिनेश गाडगीळ यांचा प्रेरणादायी प्रवास
Innovative Farmer of Konkan : The Inspiring Journey of Mr. Minesh Gadgil
रायगड जिल्ह्यातील पनवेल तालुक्यातील गुळसुंदे या छोट्याशा गावात एक वेगळा प्रयोगशील शेतकरी घडला आहे — श्री. मिनेश मोहन गाडगीळ. विज्ञान शाखेतील एम.एससी. (केमिस्ट्री) शिक्षण घेतलेले मिनेश गाडगीळ यांनी उच्च पगाराची रिलायन्स पेट्रोकेमिकल इंडस्ट्रीतील नोकरी सोडून शेतीकडे वळण्याचा धाडसी निर्णय घेतला. त्यांना केवळ नोकरी सोडून शेतकरी व्हायचं नव्हतं, तर नवीन कल्पनांनी, संशोधनाने आणि सेंद्रिय पद्धतीने शेतीत क्रांती घडवायची होती.
🌱 सुरुवातीचा प्रवास : नोकरीतून शेतात
श्री. गाडगीळ यांनी पनवेल तालुक्यातील गुळसुंदे येथे केवळ अर्धा एकर शेती घेतली. एवढ्या छोट्या जमिनीवर पारंपरिक शेतीपेक्षा काही वेगळं करायचं ठरवलं. सुरुवातीला त्यांनी भात पिकावर विविध प्रयोग सुरू केले. भात हे महाराष्ट्रातील प्रमुख पिक असले तरी, रंगीबेरंगी तांदळाचे प्रकार आजही दुर्मिळ आहेत. म्हणून त्यांनी या क्षेत्रात संशोधन सुरू केले.
🌾 नाविन्यपूर्ण तांदळाचे प्रयोग
मिनेश गाडगीळ यांनी आपल्या शेतात भारताबरोबरच इतर देशातील विविध रंगीबेरंगी तांदळाच्या जाती यशस्वीरीत्या पिकवल्या. निळा, काळा, जांभळा, हिरवा, लाल अशा अनोख्या रंगांच्या तांदळाने त्यांच्या शेतीला वेगळी ओळख मिळाली. हे तांदूळ फक्त दिसायलाच सुंदर नसून, अँटिऑक्सिडंट्स आणि पोषक घटकांनी समृद्ध आहेत.
त्यांनी मधुमेहींसाठी उपयुक्त अशी आरएनआर तेलंगणा सोना ही जाती निवडली. या जातीचा तांदूळ लो ग्लायसेमिक इंडेक्स असल्यामुळे मधुमेह नियंत्रित ठेवण्यास मदत करतो. या प्रयोगातून त्यांना प्रतिगुंठा ८० किलो विक्रमी उत्पादन मिळाले. त्यांच्या या यशस्वी पिकामुळे त्यांना पनवेल तालुका पीक स्पर्धेत प्रथम क्रमांक मिळाला.
या वर्षी व्हिएतनाम व्हरायटीज ग्रीन राईस केलेला आहे यामध्ये क्लोरोफील कंटेंट जास्त प्रमाणात असतात जे शरीरातील टॉक्सीन न्युट्रल करण्यास उपयोगी आहेत
तसेच जस्मीन थाई राईस प्रायोगिक तत्त्वावर केलेला आहे जो देशात पहील्यांदाच उगवला जाईल कोकणात मोठ्याप्रमाणात माकडापासुन पिकांचे नुकसान होते त्या संदर्भातील संशोधन करुन मंकी रिपेलंट ऑरगॅनिक लिक्विड तयार केले आहे ज्याची फवारणी केल्यावर उग्रवासाने माकड पीकांपासुन आठ दीवस दुर रहातात
💰 आर्थिक यश आणि उत्पादन विक्री
श्री. गाडगीळ यांनी आपल्या उत्पादनाची थेट विक्री ग्राहकांपर्यंत करण्याची पद्धत अवलंबली. त्यांनी या रंगीबेरंगी तांदळाची विक्री ₹३०० प्रति किलो दराने केली. एका हंगामात सुमारे २०० किलो उत्पादन मिळाल्याने त्यांना सरासरी ₹४०,००० निव्वळ उत्पन्न मिळाले. हे उत्पन्न प्रमाणात कमी वाटले तरी सेंद्रिय व प्रयोगशील शेतीच्या दृष्टीने हे मोठं यश आहे. ग्राहकांना हा तांदूळ आवडला आणि त्यांच्या उत्पादनाला “हाय क्वालिटी नेचर फ्रेंडली राईस” म्हणून चांगला प्रतिसाद मिळाला.
🍉 शेतीतील विविधता : कलिंगड, हळद, शेंगदाणा आणि स्ट्रॉबेरी
श्री. मिनेश गाडगीळ यांनी फक्त तांदळावर न थांबता पिकांमध्ये विविधता आणली. त्यांनी पिवळा, लाल, हिरवा अशा रंगांचे नैसर्गिक पिगमेंट असलेले कलिंगड पिकवले. या कलिंगडांना बाजारात मोठी मागणी मिळाली. त्याचबरोबर त्यांनी रब्बी शेंगदाणा, कांदा, बांधावरील हळद आणि स्ट्रॉबेरी यांसारखी पिके घेतली.
त्यांच्या शेतीत सर्व पिके पूर्णतः सेंद्रिय पद्धतीने घेतली जातात. कोणतेही रासायनिक खते वा कीटकनाशके न वापरता, त्यांनी स्वतःच्या संशोधनावर आधारित ऑरगॅनिक ग्रोथ प्रोमोटर वापरले.
🧪 संशोधनातून पेटंट — “ऑरगॅनिक ग्रोथ प्रोमोटर”
श्री. मिनेश गाडगीळ यांचा सर्वात मोठा संशोधनात्मक उपक्रम म्हणजे त्यांनी तयार केलेले ऑरगॅनिक ग्रोथ प्रोमोटर (Organic Growth Promoter). ही एक नैसर्गिक द्रावण पद्धती असून ती पिकांच्या वाढीस, पोषणाला आणि कीडप्रतिबंधक क्षमतेस चालना देते.
त्यांच्या या नवकल्पनेला भारत सरकारकडून पेटंट प्राप्त झाले आहे. हे त्यांच्या संशोधक वृत्तीचे आणि शेतीतील प्रयोगशीलतेचे मोठं उदाहरण आहे.
श्री. गाडगीळ यांनी किचन वेस्ट कंपोस्टर तसेच कंपोस्ट इनहॅन्सर लिक्विडही संशोधन केले आहे. जे शेतातील टाकाऊ घटक कंपोस्ट करण्यासाठी उपयोगी ठरते.
🏆 सन्मान आणि पुरस्कार
त्यांच्या अथक परिश्रम आणि प्रयोगशीलतेच्या जोरावर त्यांना महाराष्ट्र शासनाचा “कृषीभूषण सेंद्रिय पुरस्कार - २०१९”, वसंतराव नाईक प्रतिष्ठान पुसद कृषीगौरव पुरस्कार- २०२५ प्राप्त झाला आहे. तसेच रायगड जिल्ह्यात त्यांना “संशोधक शेतकरी” म्हणून विशेष ओळख मिळाली आहे. सध्या ते ऑरगॅनिक फार्मिंग कन्सटंट म्हणून काम करतात
🌿 सेंद्रिय शेतीचा प्रचार आणि मार्गदर्शन
आज मिनेश गाडगीळ फक्त स्वतःसाठी शेती करत नाहीत, तर अनेक शेतकऱ्यांना सेंद्रिय शेतीचे प्रशिक्षण व सल्ला देतात. ते सांगतात की —
“शेतीत प्रयोग केल्याशिवाय यश मिळत नाही. मातीची ओळख आणि पिकांची भाषा समजली तर अर्धं यश तसंच मिळतं.”
त्यांच्या मार्गदर्शनाखाली अनेक तरुण शेतकरी रासायनिक शेतीपासून सेंद्रिय शेतीकडे वळत आहेत. त्यांनी शेतीत वैज्ञानिक दृष्टिकोन आणि स्थानिक ज्ञान यांचा उत्कृष्ट संगम घडवला आहे.
🌾 निष्कर्ष : प्रेरणादायी शेतीची दिशा
श्री. मिनेश गाडगीळ यांचा प्रवास हे एक उदाहरण आहे की, नवीन विचार आणि संशोधनाच्या जोरावर कमी जमिनीतही मोठं यश मिळवता येतं.
शेती हा फक्त उपजीविकेचा व्यवसाय नसून तो नवोपक्रम, विज्ञान आणि निसर्गाशी नाते जपणारा मार्ग आहे.
गाडगीळ यांनी दाखवून दिलं की — शेतीत यशस्वी होण्यासाठी फक्त जमिनीची नाही, तर विचारांची सुपीकता आवश्यक आहे.
© दीपक केदू अहिरे
नाशिक
www.ahiredeepak.blogspot.com
#सेंद्रियशेती
#नाविन्यपूर्णशेती
#रंगीततांदूळउत्पादन
#संशोधकशेतकरीरायगड
#ऑरगॅनिकग्रोथप्रोमोटर
#कृषीभूषणपुरस्कार२०१९
#मिनेशगाडगीळशेती
#सेंद्रियतांदूळउत्पादन
#प्रयोगशीलशेतकरीमहाराष्ट्र
कोणत्याही टिप्पण्या नाहीत:
टिप्पणी पोस्ट करा