ज्ञानेश्वर माउली | Sant Dnyaneshwar
ज्ञानेश्वर माउली – संत परंपरेचा तेजस्वी दीप
ज्ञानेश्वर माऊली
Dnyaneshwar mauli
© दीपक केदू अहिरे
नाशिक
www.ahiredeepak.blogspot.com
name='viewport'/> link rel=“canonical”href=“https://ahiredeepak.blogspot.com/” />
"स्व-काव्यांकुर बहरला सचित्र माहितीनी, आस्वाद घ्यावा सुजाण वाचकांनी " Wise readers should enjoy Swa-kavyankur Bahar with illustrated information
www.ahiredeepak.blogspot.com
मराठवाडा प्रदेश हा कोरडवाहू शेतीसाठी ओळखला जातो, परंतु येथील अनेक शेतकऱ्यांनी पारंपरिक मर्यादांवर मात करून नवनवीन प्रयोग केले आणि शेतीला नवसंजीवनी दिली. अशाच प्रगतिशील शेतकऱ्यांपैकी एक म्हणजे श्री. बालाजी दत्तराव महादवाड. नांदेड जिल्ह्यातील डोंगरगाव येथील हे शेतकरी आज “आयुर्वेदिक औषधी पिकांचे आदर्श उत्पादक” म्हणून ओळखले जातात.
श्री. बालाजी महादवाड यांच्या १४ एकर शेतात पारंपरिक पिकांसोबतच आयुर्वेदिक वनस्पतींचा सुगंध दरवळतो. ते खरीप हंगामात सोयाबीन, मूग आणि उडीद ही पिके घेतात. परंतु खरी नवलाई त्यांच्या रब्बी हंगामात दिसते — कारण याच काळात ते कलोजी, अश्वगंधा, ओवा, इसबगोल, आणि इटालियन तुळस यांसारख्या आयुर्वेदिक वनस्पतींचे उत्पादन घेतात.
या पिकांमुळे केवळ नफा वाढला नाही, तर जमिनीची सुपिकताही टिकून राहिली. तसेच रासायनिक शेतीवरचा खर्च कमी झाला. स्थानिक बाजारपेठेत आणि औषधी कंपन्यांकडून यांना मोठी मागणी असल्याने त्यांना सातत्याने चांगला दर मिळतो.
श्री. बालाजी यांची खरी ओळख झाली ती अमेरिकन चिया सीड उत्पादनामुळे. चिया सीड हे सुपरफूड म्हणून जगभरात प्रसिद्ध आहे. प्रथिने, ओमेगा-३, आणि फायबरने समृद्ध असलेले हे बीज आरोग्यप्रेमी लोकांमध्ये प्रचंड लोकप्रिय आहे. भारतात अजूनही फारच थोडे शेतकरी हे पीक घेतात, पण बालाजी यांनी याच क्षेत्रात आपली वेगळी ओळख निर्माण केली आहे. ते दरवर्षी सात ते आठ एकरांवर चिया सीडची लागवड करतात. आधुनिक सिंचन पद्धती, सेंद्रिय खते, आणि नैसर्गिक कीडनियंत्रण तंत्रांचा वापर करून ते हे पीक जोपासतात. एकरी सहा क्विंटल उत्पादन मिळते आणि एकरी सव्वा लाख रुपयांपर्यंत निव्वळ नफा मिळतो. त्यामुळे आज संपूर्ण मराठवाड्यात चिया सीडचे प्रमुख उत्पादक म्हणून त्यांची गणना होते.
श्री. बालाजी यांनी शेतीत वेळोवेळी तंत्रज्ञानाचा वापर करून उत्पादनक्षमतेत भर घातली आहे.
“रासायनिक खतं आणि औषधांवर अवलंबून राहिल्यास नफा तात्पुरता मिळेल, पण जमिनीचं आरोग्य बिघडेल. नैसर्गिक पद्धतीने शेती केल्यास उत्पन्न स्थिर राहते आणि पर्यावरणही सुरक्षित राहतं,” असं ते सांगतात.
श्री. बालाजी यांच्या उत्पादनांना केवळ स्थानिक नव्हे, तर राज्यातील आणि बाहेरील बाजारपेठेतही मागणी आहे. मुंबई, पुणे, आणि हैदराबाद येथील आयुर्वेदिक औषधी उत्पादक कंपन्यांना त्यांच्याकडून नियमित पुरवठा केला जातो. तसेच, ऑनलाइन हर्बल उत्पादन विक्रेत्यांशीही त्यांनी थेट संपर्क प्रस्थापित केला आहे.
त्यामुळे त्यांची शेती कंपनी शेती मॉडेलकडे वाटचाल करत आहे — जिथे शेतकरी स्वतःच उत्पादक आणि पुरवठादार आहे.
श्री. बालाजी महादवाड हे सांगतात —“शेतीत नवनवीन पिके घेण्यास भीती वाटू नये. सुरुवातीला थोडा धोका असतो, पण योग्य माहिती, प्रशिक्षण आणि नियोजनाने तो कमी करता येतो. चांगले उत्पन्न आणि जमिनीचे आरोग्य दोन्ही साधायचे असेल तर आयुर्वेदिक आणि सेंद्रिय पिकांकडे वळा.” त्यांच्या शेतीतून मिळणाऱ्या यशाचा फायदा पाहून परिसरातील अनेक तरुण शेतकऱ्यांनीही चिया सीड, अश्वगंधा, आणि ओवा यांसारखी पिके घेण्यास सुरुवात केली आहे. त्यामुळे त्यांच्या कार्यातून ग्रामीण उद्योजकतेचा नवा प्रवाह निर्माण झाला आहे.
श्री. बालाजी दत्तराव महादवाड यांची शेती ही पारंपरिक ज्ञान आणि आधुनिक तंत्रज्ञान यांचा सुंदर संगम आहे. १४ एकर जमिनीवर त्यांनी आयुर्वेदिक आणि आरोग्यपूरक पिकांचा संगोपन करून शेतीला औषधी उद्योगाशी जोडले आहे. त्यांच्या यशोगाथेतून हे स्पष्ट होते की, योग्य नियोजन, सततचे शिक्षण आणि नाविन्य स्वीकारण्याची तयारी असेल तर शेतीत प्रचंड संधी आहेत. नांदेडच्या डोंगरगावातील हा शेतकरी केवळ आपल्या कुटुंबाचा नव्हे, तर संपूर्ण मराठवाड्याचा अभिमान आहे!
www.ahiredeepak.blogspot.com
प्रत्येक भक्ताच्या आयुष्यात असा क्षण येतो जेव्हा तो श्री गजानन महाराजांच्या कृपेने शेगावला येतो. मी माझ्या कुटुंबासह रेल्वे स्टेशनपर्यंत आमच्या कारने व नंतर रात्री १.०० वा. रेल्वेने या तीन दिवसांच्या यात्रेला निघालो. रेल्वे प्रवासातच भक्तीभावाचे वातावरण जाणवत होते. “गजानन महाराज की जय” चा जयघोष आणि हातात प्रसाद घेऊन चाललेले भक्त या दृश्याने प्रवास आधीच पवित्र झाला. शेगाव स्टेशनवर उतरताच जणू श्रींच्या नगरीत प्रवेश झाल्याची जाणीव झाली. हवा देखील भक्तीने भारलेली वाटत होती.
शेगावमध्ये पोहोचल्यानंतर आम्ही वारकरी भक्त निवासात मुक्काम केला. श्री गजानन महाराज संस्थानने उभारलेले हे निवासस्थान म्हणजे भक्तांसाठी एक अनमोल देणगी आहे. येथील व्यवस्था, स्वच्छता आणि सेवाभाव पाहून मन थक्क झाले. सर्व खोल्या व्यवस्थित, स्वच्छ आणि वातानुकूल वातावरणात होत्या. प्रत्येक सेवकभक्तांना “माऊली” म्हणत आदरपूर्वक स्वागत करत होता. रात्र झाली, वातावरण शांत झाले आणि भक्तीगीतांचा मंद नाद कानात घुमत राहिला . त्या क्षणी मन शांततेने न्हाऊन निघाले.
सकाळी लवकर आम्ही समाधी मंदिरात गेलो. मंदिराकडे जाताना हजारो भाविकांच्या गर्दीतही भक्तीचा ओलावा जाणवत होता. घंटांचा गजर, फुलांचा सुगंध आणि भजनांचा नाद — सर्व काही एका दिव्य लहरीत मिसळलेले होते. दर्शनासाठी खूप मोठी रांग होती. आणि कुठलाही व्हीआयपी पास नव्हता. प्रत्येक भक्त जणू व्हीआयपीच होता असे वाटत होते.
श्रींच्या समाधीसमोर उभा राहून मनातली सर्व चिंता विरघळली. डोळ्यात अश्रू, हृदयात श्रद्धा आणि ओठांवर फक्त एकच शब्द — “गजानन महाराज की जय!” त्यानंतर आम्ही श्रीमुख दर्शन घेतले. श्रींच्या तेजस्वी चेहऱ्याकडे पाहताच आत्मा जणू समाधानी झाला.
दर्शनानंतर आम्ही श्रींच्या प्रसाद भोजनालयात गेलो. येथे रोज हजारो भाविकांना मोफत भोजन मिळते. भोजन साधं असलं तरी प्रसादाचा गोडवा आणि सेवाभावाची भावना प्रत्येक घासात जाणवते. पोळी, भाजी, भात, आमटी — प्रत्येक पदार्थात स्वच्छता आणि प्रेमाचा सुगंध होता. येथील सेवक अत्यंत निःस्वार्थी वृत्तीने भक्तांची सेवा करत होते. प्रसाद घेताना वाटले — “हीच खरी भक्ती, हीच खरी पूजा.”
दुसऱ्या दिवशी आम्ही कृष्णाजीचा मळा येथे गेलो. हे ठिकाण फक्त पर्यटन स्थळ नाही, तर श्रींच्या विचारांचे दर्शन घडवणारा प्रेरणादायी उपक्रम आहे. येथे गजानन महाराजांच्या जीवनातील प्रसंग चित्ररूपात दाखवलेले आहेत. मुलांना आणि कुटुंबाला अध्यात्मिक शिक्षण देणारे हे ठिकाण अत्यंत शांत आणि सुंदर आहे. या ठिकाणी महादेवाची पिंड प्रकटली आहे. थोड्या वेळाने तेथे आरती झाली. आरतीत आम्ही सहभागी होऊन महादेवाचा आशीर्वाद घेतला. हिरवीगार झाडे, स्वच्छ पायवाटा आणि सेवकांचे स्वागत पाहून मन प्रसन्न झाले.
यानंतर आम्ही आनंदसागर येथे गेलो. या विशाल प्रकल्पात नैसर्गिक सौंदर्य आणि अध्यात्म यांचा सुंदर संगम दिसतो. प्रवेश करताच समोर शिव मंदिर आणि गणपती मंदिर दिसले — अत्यंत आकर्षक आणि शांत वातावरणात वसलेली ही मंदिरे मनात श्रद्धेचा ओलावा निर्माण करतात. तलावाच्या काठावर बसून मंद वाऱ्याची झुळूक चेहऱ्यावर आली तेव्हा आत्मा जणू गंगाजलात न्हाल्यासारखा हलका झाला. तलावाभोवती चालू असलेले काम पाहून वाटले की संस्थान भविष्यात हे ठिकाण आणखी सुंदर बनवेल.
आनंदसागरच्या काही भागात सध्या विकासकाम सुरू आहे. काही स्थळे बंद असली तरी संस्थानची नियोजनबद्धता आणि दृष्टी पाहून अभिमान वाटतो.
शेगाव ही केवळ भक्तीची नगरी नाही, तर व्यवस्थापन आणि सेवाभावाचे जिवंत उदाहरण आहे.
या तीन दिवसांत आम्ही श्रींच्या चरणी शांतता, प्रेम आणि आशीर्वाद अनुभवला. भक्त निवासातील साधेपणा, समाधी मंदिरातील शक्ती, आणि आनंदसागरातील शांतता — हे सर्व अनुभव मनात कायमचे कोरले गेले. हा प्रवास केवळ धार्मिक नव्हता, तर आत्मिक परिवर्तनाची सुरुवात होता. श्रींच्या कृपेने मनातली सर्व नकारात्मकता नाहीशी झाली आणि भक्तीचा प्रकाश मनात स्थिरावला.
तिसऱ्या दिवशी परतीच्या प्रवासाची वेळ आली. रेल्वे स्थानकावर उभे असताना मनात एकच विचार — “श्रींच्या नगरीत पुन्हा कधी येईन?” रेल्वे हळूहळू पुढे निघाली, आणि आम्ही मनात श्रींचा जप करत “गजानन महाराज की जय” असा जयघोष केला.
शेगावचा हा प्रवास माझ्या आणि माझ्या कुटुंबासाठी अविस्मरणीय ठरला. श्री गजानन महाराजांची समाधी, वारकरी भक्त निवास, आनंदमळा आणि आनंदसागर — या सर्व स्थळांनी आम्हाला भक्ती, सेवा आणि आत्मशांतीचा खरा अर्थ शिकवला. “सेवा हीच पूजा, भक्ती हीच साधना आणि गजानन महाराज हेच प्रेरणास्थान आहेत.
श्री गजानन महाराज संस्थानातील प्रत्येक सेवक आपल्या कामाकडे नोकरी म्हणून नव्हे तर “श्रींची सेवा” म्हणून पाहतो. ही भावना संस्थानच्या प्रत्येक कामात दिसते — मग ते प्रसादालय असो, निवासस्थान असो किंवा स्वच्छता विभाग.
👉 शिकवण : कोणतंही काम छोटं नसतं; जर ते निष्ठेने आणि सेवाभावाने केलं, तर तेच पूजेसमान आहे.
शेगाव संस्थानात शिस्त ही श्रद्धेइतकीच महत्त्वाची आहे. प्रत्येक गोष्ट — वेळेवर, नियोजनबद्ध आणि अचूक. भोजनालय, दर्शन व्यवस्था, निवास — सर्व ठिकाणी नियोजित वेळ पाळली जाते.
👉 शिकवण : शिस्त ही यशाची खरी गुरुकिल्ली आहे. चमत्कार म्हणजे “शिस्तबद्ध प्रयत्नांचे फळ”.
इतर देवस्थानांप्रमाणे केवळ देणगीवर अवलंबून न राहता संस्थानने स्वतःची स्वयंपूर्ण अर्थव्यवस्था उभी केली आहे. आनंदसागर प्रकल्प, शैक्षणिक संस्था, आणि इतर उपक्रम यांतून मिळणारा निधी समाजसेवेसाठी वापरला जातो.
👉 शिकवण : स्वतःची आर्थिक स्वयंपूर्णता म्हणजे स्वाभिमानाचं मूळ; फक्त घेण्यापेक्षा निर्माण करा.
शेगाव परिसरात एक विशेष गोष्ट जाणवते — निर्मळ स्वच्छता! रस्ते, निवास, प्रसादालय, मंदिर — सर्वत्र स्वच्छता आणि सुव्यवस्था.
संस्थान हे “स्वच्छ भारत” अभियानापूर्वीपासून स्वच्छतेचा आदर्श राहिलं आहे.
👉शिकवण: स्वच्छ वातावरण म्हणजे स्वच्छ विचारांची पहिली पायरी.
श्रींच्या नगरीत राजा असो वा रिक्षावाला, सर्वांना एकसमान सेवा मिळते. भक्त निवास, भोजनालय, दर्शन — प्रत्येक ठिकाणी समान आदर आणि प्रेमाने स्वागत केलं जातं.
👉 शिकवण : खऱ्या व्यवस्थापनात भेदभावाला स्थान नसतं; समानतेतूनच आदर निर्माण होतो.
संस्थानच्या प्रत्येक कामात पारदर्शकता आहे. निधी, देणगी, खर्च — सर्व गोष्टींचे सार्वजनिक लेखाजोखा तयार केला जातो.
शेगावमध्ये हजारो स्वयंसेवक कोणत्याही मोबदल्याशिवाय सेवा देतात. त्यांना प्रेरणा मिळते — श्रींच्या चरणी सेवा करण्याची.
👉 शिकवण : नेतृत्व हे पैसे देऊन निर्माण होत नाही; प्रेरणा देऊन निर्माण होतं.
संस्थानने आधुनिक तंत्रज्ञान (ऑनलाइन बुकिंग, डिजिटल व्यवस्थापन, सुरक्षा यंत्रणा) स्वीकारलं, पण श्रद्धा आणि संस्कृती कायम राखली.
👉 शिकवण: परंपरा आणि नवकल्पना दोन्हींचा समतोल राखल्यास प्रगती टिकते.
संस्थान केवळ मंदिरापुरतं मर्यादित नाही — ते समाजासाठी कार्यरत आहे. शाळा, महाविद्यालयं, रुग्णालयं, पर्यावरण प्रकल्प, गोशाळा — सर्वत्र सेवा भाव.
👉 शिकवण: यशाचं सर्वोच्च रूप म्हणजे “दुसऱ्यांसाठी उपयोगी ठरणं.”
श्रींच्या शिकवणीत एक सोपा पण प्रभावी संदेश आहे — “मनात स्थैर्य ठेवा, कामात प्रामाणिकपणा ठेवा.”
हेच संस्थान जगतं, ठेवतं...
👉 शिकवण: श्रद्धा ही केवळ भावनेत नाही, तर कृतीतही दिसली पाहिजे.
शेगाव संस्थान आपल्याला शिकवतं की अध्यात्म आणि व्यवस्थापन हे परस्परविरोधी नाहीत, तर पूरक आहेत. जेव्हा प्रत्येक कृतीत सेवा, श्रद्धा आणि शिस्त एकत्र येतात — तेव्हा देव स्वतः व्यवस्थापन करतो. “श्री गजानन महाराज संस्थान हे केवळ भक्तीचं केंद्र नाही, तर भारतातल्या व्यवस्थापनाचं सजीव मॉडेल आहे.”
www.ahiredeepak.blogspot.com
www.ahiredeepak.blogspot.com
www.ahiredeepak.blogspot.com
🌱 मायक्रोग्रीन शेती व्यवसाय: कमी जागेत जास्त नफा देणारा आधुनिक उद्योग Microgreens Business in Marathi | कमी गुंतवणुकीत जास्त कमाई ...