श्री स्वयंभु चिंचखेडेतील म्हाळसा देवी – १०७ कुळांची कुलस्वामिनी |
Mhalsa Devi of Shri Swayambhu Chinchkhede – The Goddess of 107 Clans
श्री स्वयंभु चिंचखेडेतील म्हाळसा देवी – १०७ कुळांची कुलस्वामिनी |
Mhalsa Devi of Shri Swayambhu Chinchkhede – The Goddess of 107 Clans
धुळे जिल्ह्यातील साक्री तालुक्यात अक्कलपाडा धरणाजवळ असलेल्या चिंचखेडे या गावाला आज एक वेगळी ओळख लाभली आहे. ती म्हणजे स्वयंभु श्री म्हाळसा देवीचे पवित्र देवस्थान. हे मंदिर केवळ एक धार्मिक केंद्र नाही तर असंख्य भाविकांच्या श्रद्धेचा, आस्थेचा आणि भक्तीचा प्राण आहे.
स्वयंभु मूर्तीचा चमत्कारिक इतिहास
सुमारे १२५ वर्षांपूर्वी पांझरा आणि इरावती नदीच्या संगमावर आलेल्या महापुरात देवीची शिलारूपी मूर्ती वाहून आली. कै. राजाराम जिभाऊ बेडसे यांच्या शेतात ही मूर्ती स्थिरावली आणि तेव्हापासून देवीची अखंड पूजा-अर्चा सुरू झाली.
विशेष म्हणजे ही मूर्ती कोणत्याही शिल्पकाराने तयार केलेली नसून ती स्वतः प्रकट झालेली स्वयंभु मूर्ती आहे. पुरोहितांच्या सांगण्यावरून खात्री झाली की ही मूर्ती म्हाळसा देवीचीच आहे. म्हाळसा देवीला खंडोबाची पत्नी व पार्वतीचा अवतार मानले जाते. त्यामुळे या देवीला १०७ कुळांची कुलस्वामिनी मानले जाते.
मंदिराचा प्रवास – लहानशा देऊळापासून भव्य मंदिरापर्यंत
सुरुवातीला कै. राजाराम बेडसे यांनी छोटेखानी मंदिर उभारून मूर्तीची सेवा सुरू केली. पुढे कै. भटू राजाराम बेडसे व कै. सुंदर भटू बेडसे यांनीही हाच परंपरेचा वारसा पुढे नेला. मात्र २०१९ मध्ये आलेल्या वादळामुळे मंदिराचे मोठे नुकसान झाले. तेव्हा सौ. उषा रवींद्र बेडसे यांच्या स्वप्नातच देवीने दर्शन देऊन नवे मंदिर बांधण्याची आज्ञा दिली. कोरोनाच्या काळातील अडचणी असूनही मार्च २०२१ मध्ये रवींद्र व उषा बेडसे यांनी स्वतःच्या खर्चाने मंदिराचे नवे बांधकाम पूर्ण केले. विशेष म्हणजे मूर्तीला हात न लावता आणि ती हलविल्याशिवाय नव्या मंदिरात पुनर्स्थापित करण्यात आले. आज मंदिर परिसरात प्रशस्त मंडप, पार्किंग, भाविकांसाठी खोल्या, शुद्ध पाण्याची सोय, तसेच वृक्षलागवडीमुळे निसर्गरम्य वातावरण निर्माण झाले आहे.
नवरात्रोत्सवाची पर्वणी
दरवर्षी नवरात्रोत्सवात मंदिर समितीतर्फे घटस्थापना आणि मानाचा ध्वज लावला जातो. पहाटे अभिषेक, सहा वाजता काकड आरती, दिवसभर पूजा-अर्चा असा उत्सवी माहोल असतो. लाखो भाविक या दिवसांत देवीचे दर्शन घेण्यासाठी चिंचखेडेला हजेरी लावतात. याशिवाय फेब्रुवारी आणि चैत्र शुद्ध चतुर्दशीला येथे म्हाळसा देवीची यात्रा भरते. चक्रपूजा, जावळ, शेंडी, नवस फेडणे, तसेच लग्नसोहळे यासारखे अनेक धार्मिक व सामाजिक कार्यक्रम मंदिरात पार पडतात. विशेष म्हणजे हे सर्व कार्यक्रम विनामूल्य असतात.
भक्तांचा अनुभव – नवसाला पावणारी माता
म्हाळसा देवी ही नवसाला पावणारी माता म्हणून प्रसिद्ध आहे. संकटात सापडलेल्या भाविकांना देवी स्वप्नात दर्शन देते आणि मार्ग दाखवते, अशी असंख्य उदाहरणे भक्त सांगतात. मानसिक तणाव, कौटुंबिक अडचणी, आजारपण – अशा प्रसंगांत देवीच्या चरणी शरण गेल्यानंतर मनःशांती लाभते, अशी श्रद्धा आहे.
सामाजिक उपक्रम
मंदिर फक्त पूजा-अर्चेपुरते मर्यादित नाही. येथे ट्रस्टतर्फे गरीब विद्यार्थ्यांना पुस्तके, वह्या, संगणक दिले जातात. शिक्षणासाठी मदत मिळाल्याने अनेक विद्यार्थ्यांचे भविष्य उज्ज्वल होत आहे. या सामाजिक कार्यामुळे मंदिराचा लौकिक अधिक वाढला आहे.
आरती – भक्तीचा अखंड झरा
भक्तांच्या तोंडी नेहमी गाजणारी आरती अशी :
“जयदेवी जयदेवी, जय म्हाळसा
आरती ओवाळितो, चुकवी भववळसा...”
जयदेवी जयदेवी //धृ.//
नित्यस्वरूपाते वंदे त्रिजगाते
महिमा तुझा न कळे, विधीही अनुगाते
शिवकारीणी अवतारीसी, इच्छा सांगाते
शिवध्याना सन्मुद्रा, पावे भंगाते
जयदेवी जयदेवी //१//
दैवी दैत्यी सिंधू मथिता रनाते
विभाग होता झाला, व्देष हा माते
संकट समयी धरीले मोहिनी रूपाते
निर्भय केले न लगता पात्याला पाते.
जयदेवी जयदेवी //२//
पाजुनि अमृत अमरां राहूते मारी
किर्ती गातो जीची मुक्ती कामारि
अखंड उत्सव शिषिका स्वारी
रविवारी वर्णी पिता ज्याचा नाठे कामारी
“जयदेवी जयदेवी, जय म्हाळसा
आरती ओवाळितो, चुकवी भववळसा...”
ही आरती केवळ शब्द नाहीत तर भक्तांच्या अंतःकरणातून ओसंडून वाहणारी भक्तिभावनेची अभिव्यक्ती आहे.
श्री स्वयंभु चिंचखेडेतील म्हाळसा देवी हे मंदिर म्हणजे श्रद्धा, परंपरा आणि भक्तिभाव यांचे सुंदर द्योतक आहे. नवरात्रोत्सवातील उत्साह, यात्रेतील गर्दी, मंदिराच्या सेवेत असलेली निस्वार्थ भावना हे सर्व एकत्र येऊन या देवस्थानाला वेगळी ओळख देतात.
ज्यांना जीवनातील संकटे, तणाव, अडचणींनी ग्रासले आहे त्यांनी एकदा तरी या कुलस्वामिनीचे दर्शन घ्यावे. म्हाळसा माता ही केवळ दैवत नाही, तर भाविकांच्या जीवनातील अंध:कार दूर करून प्रकाशाचा मार्ग दाखवणारी शक्ती आहे.
© दीपक केदू अहिरे
नाशिक
www.ahiredeepak.blogspot.com
No comments:
Post a Comment