साहित्यिकाची आणि पत्रकारितेची भाषाLiterary and journalistic language
कोणत्याही समाजात विचारांची देवाणघेवाण होणे महत्त्वाचे असते. त्याशिवाय त्या समाजाची प्रगती होऊ शकत नाही. ह्याचबरोबर शिक्षण, शिकवण, ज्ञानार्जन या सर्वांसाठी संपर्काचे माध्यम म्हणजे त्या समाजाची आपली स्वतःची अशी एक भाषा असते.
सर्वांगांनी परिपूर्ण भाषाA language that is complete in all respects
प्रत्येकास आपल्या मनातील उस्फूर्त विचार आणि भावनांचा उद्रेक दाखविण्यासाठी भाषेशिवाय अन्य दुसरे कुठलेच प्रभावी माध्यम नाही. मानवाची बुध्दी जसजशी विकसित होऊ लागली त्यानुसार भाषेचा विकास होऊन भाषा सर्वांगांनी परिपूर्ण होऊन समृध्द झाली. ही भाषा वेगवेगळ्या अविष्कारातून प्रकटू लागली - कधी बोली भाषा, लिखित स्वरुपातील भाषा, वाङ्मयीन भाषा, कवितेची-कथेची-नाटकाची-लेखांची भाषा, वैज्ञानिक भाषा इ.भाषा विकसित झाली
साहित्य म्हणजे काय?
What is literature?
साहित्य म्हणजे काय? तर स-हित म्हणजे संगतीने चालणारे, (ह्यावरून 'साहित्य' हा शब्द तयार झाला.) समाजातील लोकांना सोबत घेऊन त्याच्या आचारांना, विचारांना दिशा देऊन चालणारे ते साहित्य आणि त्याची निर्मिती किंवा रचना करणारा तो साहित्यिक. साहित्यिकाने निर्माण केलेल्या साहित्याची त्या त्या राष्ट्राच्या उज्ज्वल आकांक्षेची, राष्ट्राच्या संस्कृतीशी संगती असली पाहिजे तरच ते साहित्य. ह्या साहित्यात जगाचे परिवर्तन करण्याची शक्ती असावी तरच ते साहित्य सत्याच्या कसोटीवर उतरते आणि कालाच्या ओघात चिरंजीवी ठरते.
वैचारिक प्रबोधनाची प्रेरणाInspiration for ideological enlightenment
साहित्यिकांच्या भाषेत कल्पनेचा व बुध्दीचा मुक्त विलास असतो, स्वैरपणे संचार करीत असते. उदा: द्वितीय महायुध्द सुरु झाले होते. कुण्या एका श्रेष्ठ साहित्यिकाने आपल्या काव्यमय भाषेत सांगितले 'पूर्वपश्चिमोत्तमा रक्तस्नानास निघाली. या काव्यपंक्तीवरून सर्वसामान्य जनतेस वा वाचकांना नक्की काय तो बोध होणार आहे ?
पण एक पत्रकार वा बातमीदार ही गोष्ट कशी सांगेल तर 'दुसरे जागतिक महायुध्द सुरु, हाच तुलनात्मक फरक असतो. असे असले तरी त्या त्या साहित्याची आपापल्या जागी एक किंमत असते. त्या वाङमयात देखील वैचारिक प्रबोधनाची प्रेरणा देणारी शक्ती असते.
पत्रकारितेची भाषा
Journalistic language
पत्रकारितेची भाषा ही पत्रावर लिहिलेल्या मजकूराप्रमाणे सरळ, साधी, सोपी अशीच असावी. कारण पत्रकार हा समाजातील वास्तव स्थितीचे दर्शन देणारा 'आरसा' (दर्पण) आहे. आरश्यात केव्हाही आपण उभे राहून बघितले तर आपले जे चित्र (प्रतिमा) असेल तसेच जे (प्रतिबिंब) समोर दिसेल. यालाच 'सत्य' समजावे. ह्या वृत्तीतूनच पत्रकाराची मूस तयार झालेली असावी.
पत्रकाराची भाषा
Journalist's language
पत्रकाराची भाषा नेहमी सत्य सांगणारीच असावी. भाषेत कल्पनेला आणि बुध्दीच्या विलासाला वाव नसावा. प्रसंगी मखमली चिमटे काढण्याची, विनोद शैलीने लिहून समाजातल्या क्लिष्ट, अनिष्ट रुढींवर प्रहार केले पाहिजेत. जे चांगले असेल ते चांगले म्हणून त्याचा पाठपुरावा केला पाहिजे. तसेच जे वाईट असेल त्यावर टीकेची झोड उठवली पाहिजे. पैशासाठी विकले जाणारे किंवा स्वतःची किंमत ठरविणारी पत्रकारितेची भाषा मुळीच नसावी. एक स्त्री पत्रकार म्हणून नलिनी सिंह यांचे निर्भिडपणाचे व निडरतेचे उदाहरण सतत डोळ्यासमोर ठेवावे.
चोखंदळपणाची दृष्टी
A vision of neatness
पत्रकाराची व त्याच्या भाषेची झेप ही नेहमी उत्कृष्टाकडेच असावी. प्रत्येक कार्याकडे वा घटनेकडे बघताना त्याच्याकडे चिकित्सकपणा आणि चोखंदळपणाची दृष्टी असावी. एखाद्या घटनेच्या मुळाशी जाण्याची तयारी हवी. प्रत्येक गोष्ट बुध्दीच्या माध्यमातून तर्काच्या संमतीने तपासून बघण्याची क्षमता म्हणजेच परिपूर्णता हवी. पत्रकारितेची भाषा समृध्द हवी. कल्पनेचा विलास भाषेत मुळीच नसावा. शब्दांची नुसतीच उठाठेव नसावी. "जे न देखे रवी, ते देखे कवी' या उक्तीनुसार भाषेची व स्वतःची समर्पकता असावी पत्रकाराने मानसन्मानांची अपेक्षा न करता वा निंदेस न घाबरता समाजाचे प्रबोधन करणारे "सत्यम् शिवम् सुंदरम्" भाषेत लिखाण करत राहिले पाहिजे तरच तो वर्तमानकाळाच्या कसोटीवर उतरु शकेल.
भाषेचा समन्वय
Language coordination
साहित्यिक व पत्रकार दोघेही आपापल्या क्षेत्रात श्रेष्ठ आहेत. या दोन्हींचा आणि त्यांचा भाषेचा समन्वय साधला गेला तर वाचक आणि वर्तमानपत्र यांच्यातील हे दोन्ही दुवे पुलाचे आधारस्तंभ ठरतील. 'वर्तमानपत्र' ह्या लोकशाहीच्या दुसऱ्या तीन स्तंभावर (विधीमंडळ - न्यायमंडळ - कार्यकारीमंडळ) आपला अंकूश ठेवून ही लोकशाहीची कोसळू पाहणारी इमारत कोसळण्यापासून वाचवील. या तिन्ही व्यवस्थेकडून देशाची स्थिती सुधारेल, सारे काही ठीक होऊन रामराज्य वा सुराज्य येईल.
साहित्यिक व पत्रकाराची युती
Alliance of writers and journalists
आजची विधीमंडळाची स्थिती सर्वत्र गोंधळाची आहे तर न्यायमंडळाची स्थिती "मिटवून टाकू" च्या भाषेत चालू आहे. तर कार्यकारी मंडळ मात्र "नरो वा कुंजरो वा" या न्यायानुसार भ्रष्टाचाराच्या गंगेत सुखेनैव डुंबत आहे. चवथ्याची स्थिती देखील स्थिर नाही तेथेही आता अपप्रवृत्तीने आपले बस्तान बसविले आहे. यासाठी साहित्यिक व पत्रकाराची युती झाली (राजकीय नव्हे तर वैचारिक!) तरच बौध्दिक, वैचारिक, मानसिक बदलाची नांदी होऊन हा निष्क्रिय समाज बदलत्या स्थितीशी मुकाबला करण्यास सुसज्ज होऊ शकेल.
समाजपुरुषास जागे करण्याचे कार्य The task of awakening the social man
सध्या विलक्षण अशा राजकीय, सामाजिक, आर्थिक युगाच्या उत्पातास सुरुवात झाली आहे. जुनी उपखंडात्मक राष्ट्र लयास जाऊन नवे देश, राष्ट्र निर्माण होत आहेत. जुनी सामाजिक व सांस्कृतिक जीवनमूल्ये टाकाऊ झाली आहेत. नवीन येणाऱ्या बदलांची, वादळाची दखल घेण्याचे कार्य या दोघांना करावयाचे आहे. त्यासाठी निद्रिस्त व अजगराप्रमाणे सुस्तावलेल्या समाजपुरुषास जागे करण्याचे अवघड आणि कठीण कार्य या कलमबहादुरांना करावयाचे आहे. त्यासाठी या समाजाला योग्य दिशेने पाऊल टाकावयास हवे. तरच या झंझावातात या तुफानात हा समाज, तुम्ही-आम्ही व आपले राष्ट्र टिकून राहील.
© दीपक केदू अहिरे, नाशिकसंज्ञापन व वृत्तपत्र विद्या अभ्यासक्रम विभागपूर्व प्रसिध्दी : श्रद्धा (वार्षिक नियतकालिक : ९४-९५, एच.पी. टी. कॉलेज, नाशिक)
deepakahire1973@gmail.com
www.ahiredeepak.blogspot.com
www.digitalkrushiyog.com
digitalkrushiyog@gmail.com******************************************Telegram :******************************************Facebook :******************************************Instagram : ******************************************YouTube :
******************************************Quora :******************************************Koo :******************************************Pintrest:******************************************Share chat :******************************************Twitter :@DeepakA86854129******************************************Website :
******************************************
www.ahiredeepak.blogspot.com
www.digitalkrushiyog.com
digitalkrushiyog@gmail.com
******************************************
Telegram :
******************************************
Facebook :
******************************************
Instagram :
******************************************
YouTube :
******************************************
Quora :
******************************************
Koo :
******************************************
Pintrest:
******************************************
Share chat :
******************************************
Twitter :
@DeepakA86854129
******************************************
Website :
******************************************
No comments:
Post a Comment