शेतीपूरक ‘कडकनाथ’ व्यवसायातून प्रक्रिया उत्पादने
(Agribusiness Kadaknath : success story)
आपल्या महाराष्ट्रात विविध शेतीपूरक व्यवसाय केले जातात. त्यात कडकनाथ कुक्कुटपालन व्यवसायही चांगलाच स्थिरावला असून या व्यवसायात अनेक मंडळीनी पदार्पण केले. पण काळाच्या ओघात काहींचा जम बसला नाही. परंतु आडगाव नाशिक येथील श्री. संदीप सोनवणे यांनी अवघ्या १०० पक्ष्यांपासून सुरु केलेला कडकनाथ कोंबडीपालनाचा व्यवसाय आता तर २५००० पक्ष्यापर्यंत पोहचला आहे. टप्याटप्प्याने या व्यवसायात त्यांनी विकास केला असून केवळ अंडी, चिकन, विक्रीवर न थांबता त्यांनी विविध प्रक्रियायुक्त व मूल्यवर्धित उत्पादने विकसित केली आहेत. ही उत्पादने विक्रीसाठी पारंपारिक स्टोअर्स, ई कॉमर्स प्लेटफॉर्म, वेबसाईट, महिला संचालित सुसज्ज दालने, विविध विक्री प्रदर्शने या माध्यमातून कडकनाथ व्यवसायाला नवी ओळख मिळवून दिली. त्यांच्या या यशाची दखल साम टी.व्ही. यांनी घेतली असून त्यांची निवड ‘यंग अपकमिंग महाराष्ट्रीयन बिजनेसमन अवार्ड’ या मोलाच्या पुरस्कारासाठी केली आहे. हा पुरस्कार राज्यातील तरुण यशस्वी उद्योजकांना दिला जातो. सदर पुरस्काराचे वितरण दुबई येथे नुकतेच झाले. या पुरस्कारासाठी मी त्यांचे अभिनंदन करून त्यांच्या कार्यावर मुलाखत घ्यायची ठरवली...
श्री.संदीप सोनवणे यांना कडकनाथ कोंबडीपालनाचा व्यवसाय का करावासा वाटला या माझ्या प्रश्नावर ते म्हणाले कि, मी मुळचा शेतकरी कुटुंबातील असून वडिलांच्या अपघाती निधनामुळे कमी वयातच माझ्यावर कुटुंबाची जबाबदारी आली. रोजगाराची संधी शोधण्यासाठी मी १९९१ साली वयाच्या १८व्या वर्षी नाशिकला आलो. परंतु अपेक्षित काम मिळत नव्हते म्हणून उदरनिर्वाहासाठी रिक्शा चालवली. पुढे थोडा स्थिरस्थावर झाल्यानंतर २००४ साली बांधकाम व्यवसाय सुरु केला. त्यात मला अपेक्षित यश मिळत गेले. आता काहीतरी नाविन्यपूर्ण व्यवसाय करावा. त्यातल्या त्यात मी शेतकरी कुटुंबातील असल्यामुळे शेती व शेतीपूरक व्यवसायाची आवड होतीच. पण काय व्यवसाय करावा हे निश्चित सुचत नव्हते या दरम्यान २०१३ मध्ये तत्कालीन विशेष पोलीस महानिरीक्षक प्रवीण साळुंखे यांच्या निवासस्थानी मी कडकनाथ पक्षी पहिला. त्याच्याविषयी जाणून घेतले. त्याच्या अंडी आणि मांस यामध्ये औषधी गुणधर्म असल्याने त्याविषयी कुतूहल निर्माण झाले. या पक्ष्याविषयी सखोल जाणून घेतले. अभ्यास केला. इंटरनेटवरून माहिती मिळवली. या पक्ष्याचा मूळ अधिवास असलेल्या मध्यप्रदेशातील झाबुवा येथे भेट देऊन माहिती घेतली. तेथील कडकनाथ फार्मचा अभ्यास करून पुढे हाच व्यवसाय करायचा निश्चित ठरवले असल्याची माहिती श्री.सोनवणे यांनी दिली.
पक्षीनिर्मितीकरिता अत्याधुनिक उबवण कक्षाची उभारणी केली आहे.यात वातावरण नियंत्रण, मोजणी, लसीकरण सुविधा यांचा अंतर्भाव आहे. या टप्प्यावर कोणताही संसर्ग होऊ नये यासाठी आधुनिक तंत्रज्ञानाचा अवलंब केला जातो. हैचरीजचे उत्पादनक्षमता प्रतिमाह ३० हजार पक्षी पिले इतके आहे. हैचरीमधून पिले तयार झाल्यानंतर त्यांच्यासाठी स्वतंत्र विभाग आहे. १ ते २० दिवस, २० ते ६० दिवस व ६० ते १८० दिवस असे वयोमानानिहाय पक्ष्यांना ठेवले जाते. यामध्ये त्या वयोमानानुसार योग्य ते तापमान, प्रकाशयोजना, लसीकरण व्यवस्था आणि आवश्यकतेनुसार विलगीकरण यांची सोय केली आहे.
कडकनाथ अंड्याची टिकवणक्षमता अवघी ७ दिवस आहे. यात प्रामुख्याने हिवाळा व पावसाळा वगळता उन्हाळ्यात मागणी कमी होते. त्यामुळे उन्हाळ्यात शिल्लक राहणाऱ्या प्रती दिन सुमारे २ हजार अंड्याचे करायचे काय हा प्रश्नच होता यावर सलग सहा महिने संशोधन करत अंड्यापासून भुकटी निर्मितीचा प्रयोगही केला भुकटीची साठवणक्षमता योग्य वातावरणात ६ महिन्यापर्यंत आहे. यामुळे उन्हाळ्यातील शिल्लक राहणाऱ्या अंड्याची समस्या व जोखीम कमी झाली. हा प्रयोग सिद्ध झाल्यानंतर आणखी प्रक्रिया उत्पादनांची मालिका नावारूपाला आली असल्याची माहिती श्री. सोनवणे यांनी दिली.
नाविन्यपूर्ण प्रक्रिया उत्पादनाविषयी माहिती देताना श्री. सोनवणे यांनी सांगितले की, निम्म्या अंड्याची थेट विक्री तर निम्म्या अंड्यावर प्रक्रिया करून मूल्यवर्धन उत्पादने बाजारात आणली आहेत. प्रक्रियेतून अंड्यापासून भुकटी तयार केल्यानंतर त्यांनी रेडी टू कुक पद्धतीने मसाला मिश्रित आम्लेट व प्रोटीन पावडर अशी दोन प्रमुख उत्पादने सहा महिन्यापर्यंत टिकतात. यासह कडकनाथ नर कोंबड्यामध्ये उपलब्ध असणाऱ्या मिलेनिअम धातूचे संकलन केले जाते. त्यापासून बलवर्धक भुकटी ब्लाक व्हीगर नावाने बाजारात आणली. याच्या शासकीय प्रयोगशाळेतून चाचण्या घेतल्या असून पेटंट मिळवले असल्याची माहिती श्री.सोनवणे यांनी दिली.
बदलत्या बाजारपेठेमध्ये आकर्षक ब्रांडीग त्यांनी केले असून प्रक्रियायुक्त उत्पादने विक्रीसाठी www.kadaknath.com नावाची वेबसाईट तयार केली असून यासह kadaknath77 नावाने सोशल मिडियावर फेसबुक, यु ट्यूब, ट्वीटर, इंस्टाग्राम या माध्यमाद्वारे उत्पादनाचा ते प्रचार आणि प्रसार करतात. यासोबत ग्राहकांना आकर्षक पैकेजिंग, ब्रांडिंग केले जात असल्याची माहिती श्री. सोनवणे यांनी दिली. प्रीमियम व इकॉनामी प्रकारात अंडी विक्री केली जाते. सण, उत्सव या धर्तीवर भेट देण्यासाठी कडकनाथ हेल्दी प्रीमियम गिफ्ट बॉक्स संकल्पना सुरु केली. यातून दिवाळी व रमजान सणाच्या खास बाजारपेठेमध्ये शिरकाव केली असल्याची माहिती श्री. सोनवणे यांनी दिली. या उत्पादनाला अनेक सेलीब्रेटी व ग्राहकांनी आगाऊ मागणी करून पसंती नोंदवली आहे.
सुरुवातीला मुंबईत थेट पद्धतीने अंडी विक्रीची व्यवस्था बसवली आहे. त्या अंडी विक्रीसाठी ई कॉमर्स व्यासपीठाचा अवलंब सुरु केला. आज फ्लीपकार्ट, अमेझॉन या व्यासपीठावरून त्यांच्या उत्पादनाला अ वर्ग श्रेणी आहे. या व्यासपीठावरून दररोज सुमारे २ हजार अंडी व ५० ते १०० किलोपर्यंत चिकन विक्री होते. रेडी टू कुक आम्लेट ४०० ते ५०० पैकेट विकले जातात. यासह नेचर बास्केट, फूड हॉंल, ईझी डे क्लब, यांच्या माध्यमातून सुमारे १०० स्टोअर्समध्ये देशभरात अंडी बाजारपेठ मिळविण्याचा प्रयत्न केला. यामुळे दिल्ली,कलकत्ता, चेन्नई या महानगरासह पुणे, बंगळूर, अहमदाबाद या मोठ्या शहरामध्ये मागणी वाढली. प्रामुख्याने आखाती देशांमधील दुबई, कतार,शारजाह येथे अंडी व चिकन निर्यातीस मोठी मागणी असते. बदलते मार्केटिंग ट्रेड अभ्यासून आपल्या उत्पादनामध्ये नाविन्यपूर्णता आणण्याचा त्यांचा प्रयत्न सुरु असतो.
कोरोनाच्या पार्श्वभूमीवर कडकनाथ अंडी व चिकनला मागणी वाढली असल्याचे ते म्हणाले. ही उत्पादने विक्रीसाठी आवश्यक जनजागृती वेबसाईटद्वारे केली होती. श्री. सोनवणे साहेबांचा अफाट जनसंपर्क असून मित्रपरिवाराचा गोतावळाही मोठा आहे. सिने क्षेत्रातील अनेक दिग्गज अभिनेते, प्रशासकीय सेवेतील अधिकारी, उद्योजक आणि व्यापारी ह्यांच्याशी त्यांचे जिव्हाळ्याचे संबध आहेत. नेहमी सदैव कार्यरत असणारे, शून्यातून आपली वेगळी वाट निवडणारे श्री. सोनवणेसाहेबांना मी शुभेच्छा देऊन मी त्यांची रजा घेतली. अधिक माहितीसाठी digikadaknathagroworld@gmail.com या इमेल वर संपर्क करावा,
No comments:
Post a Comment