आंबा उत्पादन आणि निर्यात (Mango production and expor)t

आंबा उत्पादन आणि निर्यात 

Mango production and export

आंबा हे भारतातील एक महत्त्वाचे फळ पीक आहे आणि त्याला 'फळांचा राजा' म्हटले जाते. 

भारत हा एक प्रमुख आंबा उत्पादक देश असून, जगाच्या उत्पादनात त्याचा वाटा ४२% आहे. नाशिक जिल्ह्यातील लासलगाव येथे भाभा अणुसंशोधन केंद्राच्या कृषक विकिरण केंद्रातून आंब्यावर विकिरण प्रक्रिया होऊन १ एप्रिलपासून आंबा निर्यातीला सुरवात झाली आहे.  

७ हजार ५०० बॉक्समधून २८ टन आंबा हा यूएसएला निर्यात झाल्याची माहिती लासलगाव कृषकचे अधिकारी संजय आहेर यांनी दिली. भारतातील आंब्यांना परदेशात मोठ्या प्रमाणात मागणी असते. भारतात आंब्याचे उत्पादन मोठ्या प्रमाणात घेतले जाते व चवीला उत्कृष्ट असल्याने भारतीय आंब्यांना जगभरात मोठ्या प्रमाणात मागणी असते. 

आंब्याचे उत्पादन १४ टक्क्यांनी वाढणार  

  आंब्याचे एकूण उत्पादन २०२२-२३ मध्ये २१ दशलक्ष टनांच्या तुलनेत २०२३-२४ पीक वर्षात २४ दशलक्ष टनांवर जाऊ शकते. भारताचे एकूण आंबा उत्पादन यावर्षी सुमारे १४% ते २४ दशलक्ष टन वाढू शकते, असे आयसीएआर -सेंट्रल इन्स्टिट्यूट फॉर सबट्रॉपिकल हॉर्टिकल्चरचे संचालक टी. दामोदरन यांनी सांगितले.

उष्णतेच्या लाटेचा परिणाम नाही. 

भारतीय हवामान खात्याच्या एप्रिल-मे कालावधीत उष्णतेच्या लाटेचा अंदाज आंब्याच्या उत्पादनावर लक्षणीय परिणाम करणार नाही, जर शेतकऱ्यांनी फळांची गळती कमी करण्यासाठी मे महिन्यात सिंचनाची काळजी घ्यावी असे ते म्हणाले. आपल्या ताज्या अंदाजानुसार, भारतीय हवामानशास्त्र विभागाने (आयएमडी) उष्णतेच्या लाटांचा अंदाज वर्तवला आहे. जो नेहमीच्या दोन ते चार दिवसांऐवजी १० ते २० दिवस टिकू शकतो. दक्षिण द्वीपकल्प, मध्य भारत, पूर्व भारत आणि वायव्य भारताच्या मैदानी भागात सामान्य उष्णतेच्या लाटेचे दिवस येण्याची शक्यता आहे.

आंब्याची फुले येण्याची प्रक्रिया ही फळे लावण्याच्या प्रक्रियेचा एक महत्त्वाचा भाग आहे. अनुकूल हवामानामुळे आंब्याची फुले जवळजवळ संपली आहेत. परागीभवन सामान्य आहे आणि फळधारणा सुरू झाली आहे. सामान्य उष्णतेच्या लाटा उत्पादनावर परिणाम करू शकत नाहीत परंतु अप्रत्यक्षपणे पिकाला मदत करतात, असे श्री दामोदरन यांनी पीटीआयला सांगितले.

दक्षिण भारतात आंब्याचे उत्पादन बंपर

आंबा पिकाची शक्यता सध्या चांगली आहे. २०२२-२३ मध्ये २१ दशलक्ष टनांच्या तुलनेत २०२३-२४ पीक वर्षात (जुलै-जून) एकूण उत्पादन २४ दशलक्ष टनांपर्यंत वाढू शकते असे ते म्हणाले. देशाच्या एकूण उत्पादनात ५०% योगदान देणाऱ्या दक्षिण भारतात आंब्याचे उत्पादन बंपर असल्याचे दिसून येते. गेल्या वर्षी हवामानातील विकृतीमुळे दक्षिणेकडील राज्यांना १५% नुकसान सहन करावे लागले. मात्र यंदा परिस्थिती चांगली आहे असेही ते म्हणाले.

 शेतकऱ्यांनी जमिनीतील ओलाव्याचा ताण, किडींचा प्रादुर्भाव यापासून सावधगिरी बाळगण्याचे आवाहन केले. श्री दामोदरन यांच्या मते, हवामान फुलांच्या आणि फळांच्या स्थापनेत भूमिका बजावते. तथापी सामान्य उष्णतेची लाट असल्यास शेतकऱ्यांनी सावधगिरी बाळगणे आवश्यक आहे आणि सौम्य सिंचन सुनिश्चित करून जमिनीतील ओलावा तणाव दूर करणे आवश्यक आहे, ज्यामुळे फळांची गळती कमी होते.

कोकणचा आंबा लासलगावमार्गे परदेशात

जगभरातील खवय्यांना भुरळ घालणाऱ्या कोकणच्या हापूस आंब्याची परदेशवारी यंदाही लासलगावमार्गे झाली. आज २८ टन आंबे प्रक्रिया करून निर्यात झाले आहेत. गेल्या वर्षी एकट्या अमेरिकेत एक हजार टन आंब्याची यशस्वी निर्यात लासलगाव येथील कृषक विकिरण केंद्रातून झाली होती. गेल्या १५ वर्षांपासून अमेरिकेने ठरवून दिलेल्या मापदंडाचे काटेकोर पालन होत असल्याने भारतीय हापूस आंब्याची मोठ्या झपाट्याने अमेरिका, ऑस्ट्रेलिया, दक्षिण आफ्रिका आणि मलेशिया दिशेने कूच सुरु आहे. 

लासलगाव येथील भाभा अणुसंशोधन केंद्रातून अल्फान्सो, केशर, बदाम, राजापूर, मल्लिका, हिमायत, हापूस या जातीच्या आंब्यावर विकिरण प्रक्रिया करून त्याची निर्यात केली जाते. 

आंब्यावरची विकिरण प्रक्रिया 

लासलगावच्या केंद्रात गॅमा किरणांचा ४०० ते ७०० ग्रे मात्रा विकिरण मारा करून आंब्याची साठवणूक क्षमता वाढवली जाते. यामुळे आंबा पिकण्याची क्रिया तर लांबतेच, शिवाय कोयीतील कीड नष्ट होते. आंब्यातील साका (सफेद गाठ) निर्मितीची प्रक्रिया ही थांबते. 

कीड रोखण्यास हा अतिशय चांगला उपाय मानला जातो. उष्णतेचा वापर न करता ही प्रक्रिया होत असल्याने आंब्याचा स्वाद व ताजेपणा टिकून राहण्यास मदत होते.

© दीपक केदू अहिरे, नाशिक

• deepakahire1973@gmail.com
• www.ahiredeepak.blogspot.com
• www.digitalkrushiyog.com
• digitalkrushiyog@gmail.com