अळिंबी लागवड Alimbi (mashroom) cultivation

      अळिंबी ला इंग्रजीमध्ये मशरूम म्हणतात. अळिंबीचे आहारात अनन्यसाधारण महत्व आहे.

धिंगरी अळिंबी

औषधी गुणधर्म

• सर्वसामान्य लोकांना शेतीपूरक किंवा स्वतंत्र व्यवसाय म्हणून अळिंबी लागवड करता येईल.यातील पौष्टिक तसेच औषधी गुणधर्म यामुळे अळिंबी खाण्याचे प्रमाण वाढलेले दिसते. 

• अळिंबीच्या सेवनामुळे अनेक अजारापासून किंवा ताणतणावापासून सुटका करून घेता येईल. म्हणून अळिंबी लागवड हा चांगला व्यवसाय होऊ शकतो. 

• भारतामध्ये प्रामुख्याने बटन आणि ऑयस्टर (धिंगरी) या अळिंबीची लागवड होते. 

धिंगरी अळिंबी उत्पादन

सुककेली धिंगरी अळिंबी

• प्रथमतः धिंगरी अळिंबीची आपल्याला हव्या असलेल्या जातीची निवड करावी. 

• यासाठी प्लुरोटस साजर काजू. प्लुरोटस ईओस, प्लुरोटस फ्लोरिडा आणि प्लुरोटस ऑस्ट्रीटस या जातींची निवड करावी. 

• अळिंबी लागवडीसाठी उन, वारा, पाऊस यापासून संरक्षण होण्यासाठी खोली,शेडची आवश्यकता असते. 

• या जागेत खेळती हवा गरजेची आहे. भाताचे तूस किंवा गव्हाचे काड इ. घटकांची आवश्यकता असते. 

• काडाचे २ ते ३ से.मी. लांबीचे बारीक तुकडे पोत्यामध्ये भरून थंड पाण्यात ८ ते १० तास बुडवून भिजत घालावे. 

• काडाचे पोते थंड पाण्यातून काढून त्यातील जादा पाण्याचा निचरा करावा. 

काडाचे निर्जंतुकीकरण 

निर्जंतुक बेडद्वारे उगवलेली धिंगरी अळिंबी

• अळिंबीच्या लागवडीसाठी नैसर्गिक तापमान २२ ते ३० अंश से. हवेतील आर्द्रता ६५ ते ९० टक्के असावी. 

• तापमान व आर्द्रता यांचे  ठेवण्यासाठी जमिनीवर हवेत तसेच चोहोबाजूंनी गोणपाटाचे आवरण लावून त्यावर स्प्रे पंपाने पाणी फवारण्याची व्यवस्था करावी.

• मशरूम उत्पादन प्रकल्पाचे यश किंवा अपयश हे प्रामुख्याने काडाच्या निर्जंतुक करण्याच्या प्रक्रियेवर अवलंबून असते तेव्हा ही प्रक्रिया काळजीपूर्वक करणे आवश्यक आहे

बेड भरणे 

• निर्जंतुक केलेले काड प्लास्टिक पिशव्यांमध्ये थर पद्धतीने भरावे. 

• काड भरताना प्रथम ८ ते १० से.मी.जाडीचा काडाचा थर द्यावा. त्यावर अळिंबीचे बियाणे (स्पॉन)पसरावे. 

• स्पॉनचे प्रमाण ओल्या काडाच्या वजनाच्या २ टक्के असावे. 

• पिशवी भरल्यावर दोऱ्याने पिशवीचे तोंड घट्ट बांधावे. पिशवीच्या पृष्ठभागावर सुई किंवा टाचणीच्या सहाय्याने छिद्रे पाडावीत. व ती पिशवी मांडणीवर ठेवावी. 

• बुरशीची वाढ होण्यास १५ ते २०  दिवस लागतात. बुरशीच्या धाग्यानी काड घट्ट चिकटून त्यास ढेपेचा आकार प्राप्त होतो त्यास बेड म्हणतात. 

• बेडवर २ ते ३ वेळा पाण्याची हलकी फवारणी करावी

काढणी 

धिंगरी अळिंबीची काढणी

• काढणीपूर्वी अळिंबीवर एक दिवस अगोदर पाणी फवारू नये. यामुळे अळिंबी कोरडी व तजेलदार राहते. 

• पहिली काढणी पिशवी भरल्यापासून २० ते २५ दिवसात करावी. 

• लहान मोठी अळिंबी एकाच वेळी काढून घ्यावी. 

ताजी अळिंबी अल्पकाळ टिकणारी व नाशवंत आहे. वाळलेली अळिंबी प्लास्टिक पिशवीत सीलबंद करून ठेवल्यास सहा महिन्यांपेक्षा अधिक काळ टिकते. 

  © दीपक केदू अहिरे, नाशिक

deepakahire1973@gmail.com