🌿 रानवांगीची लागवड ते उत्पादन
Cultivation to Production of Wild Brinjal
रानवांगी ही नैसर्गिक औषधनिर्मितीसाठी अत्यंत महत्त्वाची वनस्पती आहे. तिचा वापर विविध प्रकारच्या औषधांमध्ये होत असल्याने महाराष्ट्र तसेच भारतातील अनेक राज्यांमध्ये या पिकाची लागवड वाढत आहे. रानवांगीमध्ये स्टेरॉईड (Solasodine) भरपूर प्रमाणात असल्याने याला व्यावसायिक दृष्ट्या मोठे महत्त्व आहे.
🌱 वनस्पतीचा परिचय
-
रानवांगी Solanaceae कुळातील औषधी झुडूप आहे.
-
शास्त्रीय नाव: Solanum xanthocarpum / Solanum khakhianum
-
पिकामध्ये जवळपास १०० प्रजाती आढळतात.
-
प्रजातींमध्ये ग्लायकोअल्कालाईड व सोलेसोडीन ही महत्त्वाची द्रव्ये आढळतात.
-
वनस्पतीची उंची: ०.७५ ते १.५० मीटर
-
फुले: पांढऱ्या रंगाची, गुच्छ स्वरूपात
-
फळे: २—२.५ से.मी. व्यासाची, हिरवी व पांढऱ्या ठिपक्यांची, पिकल्यावर पिवळी
-
फळांमध्ये चिकट बिया आढळतात.
रानवांगी Solanaceae कुळातील औषधी झुडूप आहे.
शास्त्रीय नाव: Solanum xanthocarpum / Solanum khakhianum
पिकामध्ये जवळपास १०० प्रजाती आढळतात.
प्रजातींमध्ये ग्लायकोअल्कालाईड व सोलेसोडीन ही महत्त्वाची द्रव्ये आढळतात.
वनस्पतीची उंची: ०.७५ ते १.५० मीटर
फुले: पांढऱ्या रंगाची, गुच्छ स्वरूपात
फळे: २—२.५ से.मी. व्यासाची, हिरवी व पांढऱ्या ठिपक्यांची, पिकल्यावर पिवळी
फळांमध्ये चिकट बिया आढळतात.
💊 औषधी गुणधर्म व उपयोग
रानवांगीमध्ये नैसर्गिक स्टिरॉईडसदृश मूलद्रव्य DPA आढळते.यापासून कुटुंबनियोजनाच्या गोळ्या, श्वसनाचे विकार, खोकला, दमा, त्वचारोग अशा अनेक औषधांची निर्मिती होते. त्यामुळे बाजारात या पिकाला मोठी मागणी आहे.
🌤️ हवामान
-
समशीतोष्ण व उष्ण हवामान योग्य
-
आदर्श तापमान: २०°C ते ३५°C
समशीतोष्ण व उष्ण हवामान योग्य
आदर्श तापमान: २०°C ते ३५°C
🧱 जमीन (Soil Requirement)
-
मध्यम ते भारी काळी जमीन उत्तम
-
पाण्याचा निचरा होणारी जमीन आवश्यक
-
सेंद्रिय पदार्थयुक्त जमीन अधिक उत्पादन देते
मध्यम ते भारी काळी जमीन उत्तम
पाण्याचा निचरा होणारी जमीन आवश्यक
सेंद्रिय पदार्थयुक्त जमीन अधिक उत्पादन देते
🌱 रोपे तयार करणे
-
एप्रिल–मे महिन्यात बी गादीवाफ्यावर पेरा
-
दोन महिन्यात रोपे लागवडीसाठी तयार होतात
-
इतर रोपांसारखीच निगा, पाणी, खत व्यवस्थापन ठेवावे
-
बियांची ट्रायकोडर्माद्वारे बीज प्रक्रिया करणे फायद्याचे
एप्रिल–मे महिन्यात बी गादीवाफ्यावर पेरा
दोन महिन्यात रोपे लागवडीसाठी तयार होतात
इतर रोपांसारखीच निगा, पाणी, खत व्यवस्थापन ठेवावे
बियांची ट्रायकोडर्माद्वारे बीज प्रक्रिया करणे फायद्याचे
🚜 लागवड पद्धत
-
एक-दोन पावसांनंतर नांगरट करावी
-
1–2 कुळवाच्या पाळ्या
-
हेक्टरी 10 ते 20 बैलगाड्या शेणखत
-
अंतर: 75–90 × 45–60 से.मी.
-
सरीवरंबा पद्धत योग्य
-
लागवडीनंतर लगेच पाणी देणे
एक-दोन पावसांनंतर नांगरट करावी
1–2 कुळवाच्या पाळ्या
हेक्टरी 10 ते 20 बैलगाड्या शेणखत
अंतर: 75–90 × 45–60 से.मी.
सरीवरंबा पद्धत योग्य
लागवडीनंतर लगेच पाणी देणे
🌾 खत व्यवस्थापन
-
लागवडीच्या वेळी: 50:50:50 NPK (किलो/हे.)
-
फुलोऱ्यात: 60 किलो नत्राचा दुसरा हप्ता
-
पाणी: 8–12 दिवसांच्या अंतराने
-
खुरपणी:
-
पहिली: 1 महिन्यानंतर
-
दुसरी: 2 महिन्यानंतर
लागवडीच्या वेळी: 50:50:50 NPK (किलो/हे.)
फुलोऱ्यात: 60 किलो नत्राचा दुसरा हप्ता
पाणी: 8–12 दिवसांच्या अंतराने
खुरपणी:
-
पहिली: 1 महिन्यानंतर
-
दुसरी: 2 महिन्यानंतर
🦠 रोग व किड नियंत्रण
या पिकावर रोग-किडीचा प्रादुर्भाव कमी असतो. तरीही:
सामान्य रोग
-
भुरी
-
मर रोग (Fungal)
-
उपाय: ट्रायकोडर्माद्वारे बीजप्रक्रिया
-
रोपवाटिकेत कॉपर ऑक्सिक्लोराईड 2 ग्रॅम/लीटर
भुरी
मर रोग (Fungal)
-
उपाय: ट्रायकोडर्माद्वारे बीजप्रक्रिया
-
रोपवाटिकेत कॉपर ऑक्सिक्लोराईड 2 ग्रॅम/लीटर
किडी
-
मावा
-
पाने खाणारी अळी
-
उपाय: नुवाक्रोन 10 मि.ली./10 लि. पाणी
मावा
पाने खाणारी अळी
-
उपाय: नुवाक्रोन 10 मि.ली./10 लि. पाणी
🧺 पिकाची काढणी
-
फळे पिवळी झाल्यावर तोडणी
-
पहिली तोडणी: 180 दिवसांनी
-
दुसरी: २ महिन्यांनंतर
-
फळे पातळ थरामध्ये वाळवावीत
-
बुरशी टाळण्यासाठी हवेशीर जागेत सुकवणे आवश्यक
फळे पिवळी झाल्यावर तोडणी
पहिली तोडणी: 180 दिवसांनी
दुसरी: २ महिन्यांनंतर
फळे पातळ थरामध्ये वाळवावीत
बुरशी टाळण्यासाठी हवेशीर जागेत सुकवणे आवश्यक
📊 उत्पादन व नफा
-
वाळलेल्या फळांचे उत्पादन: 60–70 क्विंटल/हे.
-
बाजारभाव: ₹800–₹1000 प्रति क्विंटल
-
एकूण उत्पन्न: ₹50,000 – ₹60,000 प्रति हे.
-
लागवड खर्च: सुमारे ₹15,000
-
नफा: ₹40,000 – ₹50,000
वाळलेल्या फळांचे उत्पादन: 60–70 क्विंटल/हे.
बाजारभाव: ₹800–₹1000 प्रति क्विंटल
एकूण उत्पन्न: ₹50,000 – ₹60,000 प्रति हे.
लागवड खर्च: सुमारे ₹15,000
नफा: ₹40,000 – ₹50,000
© दीपक केदू अहिरे
नाशिक
deepakahire1973@gmail.com
No comments:
Post a Comment