कृषी क्षेत्रासाठी भारतीय बाजारपेठेतील कृषी रसायने (Agrochemicals in Indian Market for Agriculture Sector)

पुस्तक परिचय
(Introduction to the book)

कृषि क्षेत्रासाठी भारतीय बाजारपेठेतील कृषी रसायने : कीटकनाशके, बुरशीनाशके व तणनाशके Agrochemicals in Indian Market for Agriculture Sector: Insecticides, Fungicides and Herbicides

कृषी क्षेत्रासाठी भारतीय बाजारपेठेतील कृषी रसायने : कीटकनाशके, बुरशीनाशके व तणनाशके या पुस्तकाची सुधारित आवृत्ती असून या पुस्तकाचे लेखक डॉ. बाळासाहेब भगवान भोसले, डॉ. पी.आर.झंवर, प्रा. बी. व्ही. भेदे, प्रा. डॉ. ए.जी. बडगुजर, डॉ ए.एस. जाधव डॉ. दिनेश पं. कुळधर हे आहेत. हे सर्व शास्त्रज्ञ मराठवाडा कृषी विद्यापीठात कार्यरत असून यांना मागील ३५ वर्षांपासून एकात्मिक कीड व्यवस्थापनाचा अनुभव आहे. आज कीटकनाशकांचा सुरक्षित वापर करणे गरजेचे आहे.

कीटकनाशकांचा वापर करून कीड व्यवस्थापन प्रभावीपणे करता येते. पण कीटकनाशके जेवढी फायदेशीर आहेत. तेवढीच धोकादायकसुद्धा आहेत. कीटकनाशकांचा दुष्परिणाम टाळण्यासाठी गरजेनुसार वापर, किडीनुसार कीटकनाशकांची फवारणी, योग्य कीटकनाशकांचे नावे, मात्रा, फवारणी वेळ आणि पद्धती जर योग्य असेल तर रासायनिक कीटकनाशकांचा वापर करून किडीचे चांगल्या प्रकारे व्यवस्थापन निश्चित करता येते हे या पुस्तकात दिले आहे.

कीडव्यवस्थापनासाठी आवश्यक माहिती, कीटकनाशकांचे वर्गीकरण, कीटकनाशकाचे लेबल क्लेम, कीटकनाशक वापरण्याच्या पद्धती, कीटकनाशकांचा सुरक्षित वापर, पीक सरंक्षण अवजारांची देखभाल, कृषी वापरासाठी रासायनिक कीटकनाशके दिली आहेत. कीटकनाशकाच्या डब्यावरील लेबलिंगमधील माहिती सचित्ररीत्या दिली आहे. कीटकनाशकाच्या विषारीपणानुसार वर्गवारीही यात दिली आहे. त्यामुळे शेतकऱ्याला या बाबी सहजपणे कळायला मदत होते. कीटकनाशकाचे नाव, स्वरूप, गट, किडींवर कार्य करण्याची पद्धत, कीटकनाशकाच्या विषारीपणाची तीव्रता, तीव्रतेचा रंग, कीटकनाशकाचे व्यापारी नावे यात सविस्तरपणे नमूद करण्यात आली आहे.

कृषीक्षेत्रासाठी बुरशीनाशके, मिश्र बुरशीनाशके आठव्या प्रकरणात दिली असून बुरशीनाशकाचे नाव, बुरशीनाशकाचा गट, बुरशीनाशकाची कार्य करण्याची पद्धत, बुरशीनाशकाचा विषारीपणाचा तीव्रतेचा रंग, व्यापारी नावे, पिकामध्ये रोग व्यवस्थापनामध्ये वापर या गोष्टी दिल्या आहेत. नवव्या प्रकरणात कृषिक्षेत्रासाठी तणनाशके दिली आहेत. त्यात तणनाशकाचे नाव, तणनाशकाचा गट, तणनाशकाची कार्य करण्याची पध्दत, तणनाशकाचे विषारीपणाच्या तीव्रतेचा रंग, वापरण्याची वेळ, काही व्यापारी नावे यात मुद्देसुदरीत्या दिली आहेत.

पुस्तकाच्या दहाव्या प्रकरणात कृषी वापरासाठी जैविक कीटकनाशके, कृषी वापरासाठी जिवाणूजन्य कीटकनाशके, कृषी वापरासाठी बुरशीजन्य कीटकनाशके, कृषी वापरासाठी विषाणूजन्य कीटकनाशके, कृषी वापरासाठी निंबोळीयुक्त बुरशीनाशके, कृषी वापरासाठी जिवाणूजन्य बुरशीनाशके, कृषी वापरासाठी बुरशीजन्य बुरशीनाशके यात दिली आहे.

शेतकऱ्यांना वातावरणातील बदल, पावसाचा खंड, कीड रोगाचा उद्रेक इ. समस्यांचा सामना करावा लागतो. यामध्ये शेतकरी गोंधळून जातो व कीड रोगांच्या नियंत्रणासाठी प्रामुख्याने कीटकनाशके, विक्रेते यांच्या सल्ल्यावर अवलंबून राहतो. त्यातच कीड- रोग योग्य वेळी न ओळखता येणे, कीटकनाशकाच्या शिफारशी, वापरावयाच्या मात्रा, याबद्दल अपुरी माहिती, शिफारस केलेल्या कीटकनाशकांची व्यापारी नावे इ. प्रश्न पडतात.

या सर्व प्रश्नाची उत्तरे या पुस्तकात आपल्याला मिळतात. यासाठी हे पुस्तक कृषी कीटकशास्त्र विभाग, वसंतराव नाईक मराठवाडा कृषी विद्यापीठ, परभणी यांनी हे पुस्तक कृषी विस्तार, कार्यकर्ते, विद्यार्थी, शेतकरी यांच्यासाठी तयार केले गेले आहे. हे पुस्तक जळगावच्या गायत्री ऍग्रीकल्चर पब्लिकेशनतर्फे प्रकाशित केले असून पुस्तकाच्या आजतागायत अकरा आवृत्या प्रकाशित झाल्या आहेत. हे पुस्तक प्रत्येक शेतकऱ्याकडे, कृषी सेवा केंद्रधारक, कृषी विद्यार्थी, विस्तार कार्यकर्ते यांच्याकडे असणे गरजेचे आहे.