गच्चीवरील बाग अर्थात टेरेस गार्डन तंत्रज्ञान
Terrace garden Technology
टेरेस गार्डन तंत्रज्ञान आता शहरवासींसाठी नवीन राहिलेले नाही. टेरेस गार्डन म्हणजेच गच्चीवरील बाग, सिटी फार्मिंग म्हणजे शहरी शेती, रूफ गार्डन, हायराईज गार्डन, पेट हाऊस गार्डन, अर्बन हायड्रोपोनिक्स, व्हर्टीकल फार्मिंग, बाल्कनी गार्डन, बॅकयार्ड गार्डन, परसबाग हे शब्द जवळ जवळ समानार्थी आहेत. कारण उपलब्ध साधनांच्या वापरानुसार, जागेच्या उपलब्धतेनुसार, ज्ञानानुसार या संकल्पनेचा वापर करून बाग फुलवणे शक्य होत आहे.
नवनिर्मितीचा आनंद
मोठ्या शहरांबरोबर लहान-लहान शहरेही आता विस्तार करीत आहे. टेरेस गार्डनमुळे प्रदूषण कमी होण्यास मदत होत आहे.
टेरेस गार्डनमुळे आपले घर सुशोभित होते. शिवाय पर्यावरणात सकारात्मक व अपेक्षित परिणाम साधता येतो.
टेरेस गार्डनसाठी स्वतंत्र जागा लागत नाही. गच्चीवर आपल्याला फुलझाडे, फळझाडे व भाजीपाला लावून नवनिर्मितीचा आनंद घेता येतो.
टेरेस गार्डन तंत्रज्ञानामुळे टेरेसवर गार्डन फुलवण्याची किमया शहरातील शहरी शेतकऱ्यांनी करून दाखवली आहे.
टेरेस गार्डन असे करा
टेरेस गार्डन तंत्रज्ञानात टेरेस गार्डन तयार करण्यापूर्वी काही गोष्टी विचारात घेणे गरजेचे असते.
टेरेस गार्डन करण्यासाठी वाढणाऱ्या अतिरिक्त भाराचे व वॉटर प्रुफिंगचे नियोजन बांधकाम करताना करावे लागते.
आपल्या टेरेसचे बांधकाम त्यासाठी मजबूत आहे की नाही याची प्रथम खात्री करून घ्यावी. त्यानंतर ते वॉटर प्रुफिंग केले नसल्यास गळतीची शक्यता असते.
छतावरील पाण्याचा निचरा होण्याची व्यवस्था असायला हवी.
टेरेस गार्डनसाठी वनस्पतीची निवड
टेरेस गार्डनसाठी वनस्पतीची निवड करताना ज्या वनस्पतींची मुळे खोलवर जात नाहीत. आजूबाजूला पसरतात अशा वनस्पतींचीही निवड करावी.
मोठ्या वनस्पती लावायच्या असतील तर त्यासाठी मोठ्या कुंड्यांचा वापर करावा.
गच्चीवरील हिरवळीमुळे आतील वस्तू थंड राहतात. उन्हाळ्यात एसी कुलरचा खर्च कमी होतो. ऊर्जाबचत होते.
स्लॅबवरील जमिनीवरील बगीच्याचे आच्छादन तसेच संपूर्ण इमारतीस वेलीनी वेढणे यामुळे ग्लोबल वार्मिंग घटण्यास मदत होते.
टेरेसवरील वातावरण आल्हादायक होऊन टेरेस गार्डनमधील कामात आपला रिकामा वेळ चांगला मार्गी लागतो.
बागांची निगराणी
गच्चीवरील बाग उद्यानशास्त्राच्या व्याख्येनुसार दोन प्रकारात मोडते.
बंगला अथवा स्वमालकीच्या २ ते ३ मजली प्रकारात मोडते. बंगला किंवा स्वमालकीच्या घराच्यावर केलेली कुंड्यांची बाग आणि बहुमजली इमारतीच्या सर्वात वरच्या मजल्यावर तयार केलेले विस्तीर्ण उद्यान यालाच टेरेस गार्डन असेही म्हणतात.
या प्रकारात गच्चीवर विशिष्ट प्रकारचे खास आवरण टाकावे लागते.
या उद्यानात मोठ्या प्रमाणावर हिरवळ, छोटे वृक्ष, फुलझाडे यांना प्राधान्य असते.
कुंड्यांचा वापर फार कमी असतो. अनेक ठिकाणी अख्खी गच्ची यासाठी वापरली जाते. आणि पाणीसुद्धा तुषार पद्धतीने दिले जाते.
मध्यमवर्गीयांचे प्रेम असलेली बाग
अशी भव्य दिव्य प्रशस्त उद्याने आपणास दक्षिण आणि मध्य मुंबईत अनेक इमारतीच्या गच्चीवर पहावयास मिळतात.
खाजगी मालकीच्या या बागांची निगराणी ठेवणे हे अतिशय कौशल्याचे काम आहे.
मात्र सध्या सुरू असलेल्या हरीत इमारत मोहिमेमध्ये ही संकल्पना अनेक उद्योगसमूहांकडून सर्वत्र उचलली जात आहे हे महत्त्वाचे आहे.
मध्यमवर्गीयांचे प्रेम असलेली गच्चीवरील बाग स्वमालकीच्या घरावर छान तयार करता येते. मात्र त्यासाठी गच्चीचा १/३ भागच वापरावा. कुंड्या आकाराने थोड्या मोठ्या व एकसारख्या असाव्यात.
उपयोगात येणारे गच्चीवरील बाग तंत्र
लोकसंख्येच्या वाढणाऱ्या प्रमाणात प्रत्येकाच्या तोंडाला अन्न पुरेसे असणे गरजेचे असल्यामुळे भारतात कृषीक्रांती झाली.
ही क्रांती म्हणजे अधिकचे उत्पादन देणारी रासायनिक क्रांती होती. तिचे बरे वाईट परिणाम आता दिसू लागले आहेत.
या कृषी क्रांतीतील रासायनिक खते व कीटकनाशकांच्या फवारणीमुळे मानवी आरोग्यावर होणारे दुष्परिणाम, पर्यावरणीय तोटे व वातावरणातील बदल आता समोर येत आहे.
रासायनिक खते व रासायनिक कीटकनाशकांच्या फवाऱ्यामुळे मानवी आरोग्यावर होणारे दुष्परिणाम आता दिसत आहेत.
रासायनिक खते व रासायनिक कीटकनाशकाच्या फवाऱ्यामुळे शेतजमिनीची उत्पादकता कमी होत आहे.
उत्पादन खर्च वाढला पण उत्पादन कमी झाले आहे.रासायनिक खतांचा व कीटकनाशक फवाऱ्याचा जमिनीवर व अन्नसाखळीवर, मानवी जीवनावर व आरोग्यावरही विपरीत परिणाम होऊ लागला आहे.
आपण भरल्या पोटाने आजारी राहू लागलो. अनेक आजार बळावल्याचे आपण बघतो.
पर्यावरणाचा दिवसेंदिवस होणारा विनाश पाहता गच्चीवरील बाग हे तंत्र उपयोगात येणारे आहे.
गच्चीवरील बाग : प्रभावी उपक्रम
दिवसेंदिवस वाढणारे जागतिक तापमान हा सगळ्यांचा चिंतेचा प्रश्न बनला आहे.
औद्योगीकरणाच्या वाढत्या प्रमाणामुळे, हवेमध्ये मिसळणाऱ्या विषारी वायूमुळे श्वसनाचे आजार वाढले आहे.
तसेच पक्ष्यांची कमी होणारी संख्या या व अशा एक ना अनेक प्रश्नांवर टेरेस गार्डन अर्थात गच्चीवरील बाग हा खात्रीचा, सर्वकालीन व कुठेही राबवता येणारा, सर्वांचा सहभाग घेता येईल असा प्रभावी उपक्रम घराघराच्या टेरेसवर राबवता येईल यात शंका नाही.
ठोस पर्याय
आजच्या घडीला दिवसेंदिवस शहरांचा विस्तार वाढतच जाणार आहे.
तज्ज्ञांच्या मतानुसार येत्या दहा वर्षात शहरी करणाचा वेग हा 70 टक्केपेक्षा अधिक असणार आहे.
शहराचा विस्तार, दाट वस्तीमुळे, शेतीचे, जंगलांचे प्रमाण हे कमी होत जाणार आहे.
तसेच जंगलातील शेती (टेरेस फार्मिंग)करण्यामुळे माळीण गावासारख्या दुर्घटना घडून जीवित,आर्थिक व जंगलांची हानी होत आहे.
शहरी सिमेंटच्या वाढत्या जंगलात अन्नाची वाहतूक करून खर्च, प्रदूषण, वाया जाण्याचे प्रमाण वाढत असताना पर्यावरणाचे रक्षण विविध अंगानी करणे मानवाचे काम आहे.
हे आव्हानात्मक काम टेरेस गार्डन फार्मिंगच्या तंत्रातून पार पाडता आले तर हे काम सुकर होईल. आपल्याला पुढील पिढीला पर्यावरण सुरक्षेसाठीचा ठोस पर्याय देता येईल.
सांडपाणी, कचरा विल्हेवाटीची व्यवस्था
टेरेस गार्डन तंत्रज्ञानाने सिमेंटच्या रखरखीत पांढऱ्या रंगाच्या इमारतीच्या जंगलाला हिरवे आच्छादन लावणे सर्वांच्याच फायद्याचे व उपयोगाचे ठरणार आहे.
गच्चीवरील बाग या तंत्रात सर्वात जास्त वापरला जाणारा घटक म्हणजेच काडीकचरा होय.
टाकाऊ भाजीपाला व या सर्वांपासून निर्माण होणारे कंपोस्टिंग खत होय. सुका काडीकचरा हा एकतर जाळला जातो. तर टाकाऊ भाजीपाला हा निव्वळ कचरा म्हणून कचरा डेपोवर नेऊन टाकला जातो.
ही सार्वजनिक कचरा विल्हेवाटीची व्यवस्था आज बरीच त्रासदायक, खर्चिक आहे.
हाच कचरा प्रत्येक कुटुंबाचा, सोसायटी, कॉलनीच्या पातळीवर कंपोस्ट केला गेला तर बऱ्याच अंशी कचऱ्याचा प्रश्न जागेवरच सुटू शकतो.
तसेच सांडपाण्याची थोड्या प्रमाणात प्रक्रिया करून त्याची विल्हेवाटसुद्धा गच्चीवरील बागेत लावता येते.
अशा कचऱ्याशी व सांडपाण्याशी निगडित असलेले सगळेच प्रश्न निकालात काढण्यासाठी गच्चीवरील बाग हा सर्वोत्तम पर्याय आहे.
अशा कचऱ्यापासून गांडूळखतही बनवता येऊ शकते. हेच गांडूळखत गच्चीवरील बागेला देऊन उत्पादन काढता येते.
टेरेस गार्डनमुळे आपल्याला आपणच तयार केलेला विषमुक्त ताजा भाजीपाला, फळझाडे, फुले वर्षभर प्राप्त होतील स्वतःच्या नवनिर्माणातून केलेली गच्चीवरील बागेची क्रांती खऱ्या अर्थाने फलदायी होईल.
#परसबाग #गच्चीवरील शेती #Terrace garden Technology #शहरी शेती #city farming #Roof garden #paint house garden #vertical garden #बाल्कनीगार्डन #गच्चीवरील बाग
© दीपक केदू अहिरे,
नाशिक
deepakahire1973@gmail.com
www.ahiredeepak.blogspot.com
No comments:
Post a Comment