कांदा उत्पादन आणि व्यापार व्यवसाय (Onion production and trading business)

हवामान : 

• कांदा पिकाला थंड हवामान पोषक असते. 
• कांदा वाढीच्या सुरुवातीच्या काळात १० ते १५ अंश से. गाठ मोठी होत असताना १३ ते २४ अंश से. तापमान उपयुक्त ठरते. 
• कांद्याच्या उत्तम वाढीसाठी रात्रीचे १५ ते २० अंश से. दिवसाचे २५ ते ३० अंश से. तापमान, ११ ते १२ तास स्वच्छ सूर्यप्रकाश व ७० ते ७५ टक्के आद्रता आवश्यक असते. 
• जास्त पाऊस, उष्ण व अति दमट आणि ढगाळ हवामान कांदा पिकास हानिकारक असते.

जमीन : 

• कांद्यासाठी उत्तम निचऱ्याची मध्यम ते मध्यम भारी जमीन निवडावी. हलक्या मुरमाड जमिनीत सेंद्रिय खतांचा पुरवठा चांगला असेल तर उत्पादन चांगले येते. 
• उत्तम वाढीसाठी जमिनीचा सामू ६.५ ते ७.० व जमीनीची क्षारता ०.५ ते १ टक्क्याच्या दरम्यान असावी. 
• तथापि कांदा पीक तुलनेने अधिक सामू असणाऱ्या जमीनीतही येते.

जाती :   

• अ) खरीप हंगामातील जाती : १) एन-५३ २) बसवंत-७८० ३) ऍग्रोफाऊंड डार्क रेड ४) भीमराज ५) अर्का कल्याण 
• ब) रांगडा हंगाम : १) फुले समर्थ २) भीमा सुपर ३) भीमा रेड ४) भीमा शक्ती  
• क) रब्बी आणि उन्हाळी हंगामातील जाती : १) एन-२-४-१ २) पुसा रेड ३) भीमा शक्ती ४) अरका निकेतन ( सिलेक्सन १३) ५) ऍग्रोफाऊंड लाईट रेड ६) उदयपूर -१०१ ७) पुसा माधवी 
• ड) पांढऱ्या कांद्याच्या जाती : १) फुले सफेद २) भीमा शुभ्रा ३) भीमा श्वेता ४) ऍग्रोफाऊंड व्हाईट ५) पुसा व्हाईट राऊंड ६) पुसा व्हाईट फ्लॅट ७) पंजाब एस -४८ ८) पी.के.व्ही सिलेक्सन 
• इ) पिवळ्या कांद्याच्या जाती : १) फुले सुवर्णा

लागवड : 

• सर्वसाधारण कांदा लागवड जवळ जवळ वर्षभर होत असली तरी खरीप, रांगडा, रब्बी हंगामात कांदा लागवड होते. 
• खरीप हंगामात मे महिन्यात बी पेरून १५ जुलैपर्यंत रोपांची लागवड केली जाते. कांदा काढणीस ऑक्टों-नोव्हें.महिन्यात तयार होतो. 
• रांगडा हंगामात ऑगस्ट-सप्टें. महीन्यात बी पेरून रोपांची पुनर्लागण ऑक्टोबर महिन्यात किंवा नोव्हेंबरच्या पहिल्या आठवड्यात केली जाते. 
• रब्बी हंगामात ऑक्टोंबर- नोव्हेंबर महिन्यात बी पेरून रोपांची लागवड डिसे.-जानेवारी महिन्यात केली जाते. कांदा पोसण्याचा कालावधी उन्हाळ्यात येतो. म्हणून या लागवडीस उन्हाळ कांदा म्हणतात.
• वेगवेगळया भागात कांद्याची लागवड विविध पद्धतीने करतात . काही भागात बी शेतात कायम जागी पेरून लागवड करतात. 
• अनेक ठिकाणी गादी वाफ्यावर रोपे तयार करून पुनर्लागण करतात. रोपे सपाट वाफ्यात किंवा सरी वरंब्यावर करतात. 
• काही भागात पात कापून लागवड करतात. रोपवाटिका तयार करून लागवड करणे ही प्रचलित व फायदेशीर पद्धत आहे.

पाणी व्यवस्थापन : 

• सुरूवातीच्या काळात कांद्याच्या पिकाला बेताचे पाणी लागते. नंतर कांदा पोसण्याच्या काळात ४५ ते १०० दिवस नियमित पाणी आवश्यक आहे. 
• कांदा पोसावयास सुरुवात झाल्यावर पाण्याचा ताण पडू देऊ नये. अनियमित पाणी पुरवठा झाल्यास जोडकांद्याचे प्रमाण वाढते.

खत व्यवस्थापन : 

• कांदा पिकाला भरपूर सेंद्रिय खते देणे जरुरीचे आहे. जमिनीची मशागत करतेवेळी हेक्टरी ४० ते ५० गाड्या शेणखत द्यावे. 
• खतांचे प्रमाण जमीन,हवामान,हंगाम यावर अवलंबून असले तरी सर्वसाधारण १०० कि. नत्र, ५०कि. स्फुरद, ५० कि.पालाश द्यावे. 
• निम्मा नत्र म्हणजे ५० किलो पुनर्लागवडीच्यापूर्वी १ ते २ दिवस आधी द्यावा. ५० कि. स्फुरद व ५० किलो पालाश त्याच वेळी द्यावा. 
• राहिलेला ५० कि. नत्र रोपांची शेतात पुनर्लागवड केल्यानंतर १ ते २ हप्त्यात, पहिला हप्ता पुनर्लागवड केल्यानंतर ३० दिवसांनी व दुसरा हप्ता पुनर्लागवडीनंतर ४५ दिवसांनी द्यावा. 
• वरखते कांदा तयार होण्यास सुरुवात होण्यापूर्वी द्यावा.

किड नियंत्रण : 

• कांद्यावर फुलकिडे (थ्रीप्स), कांद्यावरील माशी, कंद किंवा खोड कुरतडणारी अळी (कट वर्म),फुले किंवा फळे कुरतडणारी अळी, तांबडे कोळी (माईटस), कांद्यावरील कोळी, वाळवी या किडी येतात.
• फुलकिड्यांमुळे कांद्याचे ३० ते ४० टक्के उत्पादन घटते. फुलकिड्यांना वर्षभर खाद्य मिळत असल्यामुळे अनेक भाज्यांवर या किडी जगतात. या किडींचा जीवनक्रम तोडण्यासाठी प्रभावी औषधांची फवारणी करावी.

रोगनियंत्रण : 

• कांदा पिकाचे किडीपासून जेवढे नुकसान होते त्यापेक्षाही रोगापासून जास्त नुकसान होते. 
• कांदा पिकाच्या रोगाची वैशिष्टय जाणून घेतले तर नियंत्रण करण्यास सोपे जाते. 
• कांदा पिकात मर रोग, काळा करपा, पांढरी सड, मूळकूज, जांभळा करपा, तपकिरी करपा, कंद व खोड कुजविणारे सूत्रकृमी, कोलेटोट्रीकम  करपा रोग, केवडा, काणी हे रोग येतात. 
• कांदा साठवणीत मानकुज, काजळी हे रोग येतात. कांद्यावर विषाणूजन्य रोग येतात. लक्षणे ओळखून रोगावर यथायोग्य नियंत्रण मिळवावे.

काढणी : 

• लागवडीनंतर जाती परत्वे आणि हवामानानुसार कांदा पक्व होऊ लागला की, नवीन पाने यायची थांबतात. 
• पानातील अन्नरस कांद्यात उतरून कांदा घट्ट होऊ लागतो. पाने पिवळसर होऊ लागतात. 
• कांद्याचा मानेचे भाग मऊ होतो. व पाने मानेजवळ वाकून जमिनीवर पडतात. 
• खरिपाचा कांदा लागवडीनंतर १०० ते ११० दिवसात तयार होतो. 
• कांदा काढल्यानंतर तो शेतात पातीसह ३-४ दिवस पडू द्यावा. पात कापल्यानंतर कांद्याची प्रतवारी करावी. 
• चांगल्या प्रकारे प्रतवारी करून एकसारखा कांदा ग्राहकापर्यंत पोहचवला तर भाव चांगला मिळतो.

प्रक्रिया : 

• कांद्याचे निर्जलीकरण, सलाड, कांद्याचे विविध पदार्थ (कांदाभजी, पोहे, पिठले), कांदा तेल, कांदा ज्यूस, कांदा लोणचे,  इ. प्रक्रियायुक्त पदार्थ तयार करतात. 
• महाराष्ट्रातील महिला मोठ्या कांद्याच्या चकत्या करून ऊन्हात कडकडीत वाळवतात. आणि मसाल्याच्या पदार्थात मिसळून बारीक करतात. ह्यालाच कांद्याचे निर्जलीकरण म्हणतात. 
• कांद्याच्या प्रक्रियायुक्त  पदार्थाना बाजारात मोठी मागणी आहे.

कांदा व्यापार व्यवसाय

• महाराष्ट्रात कांदा व्यापार हा एक फायदेशीर व्यवसाय ठरू शकतो.
• कायदेशीर आणि यशस्वी कांदा व्यापार व्यवसाय चालवण्यासाठी आवश्यक परवाने आणि परवानग्या मिळवणे महत्त्वाचे आहे. 
• कांदा व्यापार सुरू करण्यासाठी काही आवश्यक पायऱ्या आहेत. त्यात व्यवसायाची उद्दिष्टे, लक्ष्य आणि आर्थिक अंदाजांची रूपरेषा देणारी तपशीलवार योजना विकसित करून व्यवसायास सुरुवात करावी
• तुमच्या कांदा व्यापार व्यवसायासाठी स्थान निश्चित करा त्यात तुम्ही कांदा उत्पादक प्रदेश किंवा कृषी उत्पन्न बाजार समिती परिसरात, भागात सुरू करण्याचा विचार करू शकता.
• तुमचा कांदा व्यापार व्यवसायाची कायदेशीर संस्था म्हणून नोंदणी करा. त्यात वैयक्तिक मालकी, भागीदारी किंवा प्रायव्हेट लिमिटेड कंपनी या प्रमाणानुसार  नोंदणी करून घ्यावी. 
• या व्यवसायासाठी कायमस्वरूपी खाते क्रमांक (पॅन) आणि कर वजावट आणि संकलन क्रमांक (टॅन) क्रमांक हेतूंसाठी अर्ज करावा.  
• कांदा व्यापार करण्यासाठी तुम्हाला आवश्यक परवाने आणि परवानग्या घेणे आवश्यक आहे. 
• त्यात दुकान आणि आस्थापना परवाना, बाजार समिती परवाना, जीएसटी नोंदणी करावी.
• थेट शेतकऱ्यांकडून किंवा घाऊक बाजारातून कांदा खरेदी करण्यासाठी विश्वसनीय स्रोत निर्माण करावा.
• संभाव्य खरेदीदारांपर्यंत पोहोचण्यासाठी विपणन धोरण विकसित करून आपल्या कांदा व्यापार व्यवसायासाची ब्रँड जागरूकता निर्माण करणे गरजेचे आहे. 

© दीपक केदू अहिरे, नाशिक

deepakahire1973@gmail.com

www.ahiredeepak.blogspot.com

www.digitalkrushiyog.com
digitalkrushiyog@gmail.com